نام ژنریک:

• آمفوتریسین – بی

نام لاتین :

• Amphotericin- B

نام تجاری:

• ®Fungizone

گروه دارویی- درمانی :

• ترکیبات پلی اِن / پلی انماکرولید
• ضد قارچ

طبقه بندی در بارداری:

• گروه B

اشکال دارویی:

• ویال جهت تزریق: 50 میلی گرم

موارد مصرف :

• در عفونت های قارچی سیستمیک و مخاطره آمیز ناشی از ارگانیسم های حساس ، اندوکاردیت قارچی، سپتی سمی قارچی استفاده می شود.
• در عفونت های قارچی مانند عفونت های ناشی از کاندیدا ، هیستوپلاسموز و آسپرژیلوز از این دارو زیاد استفاده می شود.

روش و مقدار مصرف:

• بالغین و کودکان: بعضی از متخصصین توصیه می کنند که ابتدا 1 میلی گرم از آمفوتریسین بی در 250 میلی لیتر از محلول DW5% رقیق و در خلال 2 تا 4 ساعت از راه انفوزیون وریدی تجویز شود. در صورت تحمل این دوز توسط بیمار ، روز بعد 5 میلی گرم آمفوتریسین بی را در 500 میلی لیتر از محلول DW5% رقیق کرده و تزریق انجام می شود. در صورت تحمل بیمار می توان روزانه 5 تا 10 میلی گرم به دوز دارو اضافه نمود . دوره درمان بستگی به شدت و نوع عفونت دارد.

مکانیسم اثر :

• این دارو کشنده قارچ است و با اتصال به استرول های غشای سلول قارچ باعث تغییر در قابلیت نفوذ غشا می شود.
• این دارو به ارگوسترول غشای سلول قارچ متصل می شود و با ایجاد کردن سوراخ در غشای سلول باعث می شود محتویلت داخل سلول به بیرون نشت کنند و این باعث مرگ سلول قارچ می شود . اما همین اتفاق ممکن است توسط این داو روی سلول های بدن انسان هم بیفتد و دارو به کلسترول غشای سلول متصل شود و باعث ایجاد سوراخ در سلول های بدن گردد. معمولا این دارو به سلول های کلیه متصل می شود و به این دلیل است که این دارو می تواند باعث آسیب های کلیوی شده و سمیت کلیوی که عوارض جانبی این دارو است ، بوجود آید.

فارماکوکینتیک:

• نیمه عمر این دارو دو مرحله ای است. مرحله اول 24 تا 48 ساعت و مرحله نهایی 15 روز می باشد.
• این دارو به طور آهسته از راه ادرار دفع می شود.

نکات با اهمیت:

• این دارو فقط به شکل تزریق وریدی موجود است .
• انفوزیون دارو باید خیلی آهسته صورت گیرد . تنها سرم مصرفی برای تزریق دارو ، سرم قندی است زیرا دارو با هر کاتیونی می تواند رسوب دهد.
• بیشتر عوارض دارو به علت اثرات آن روی کلیه است. 70 تا 80 درصد بیماران با افزایش سطح کراتین مواجه می شوند. اگر در طول درمان سطح کراتین بالا 3 رود باید درمان قطع گردد. اکثر بیماران که تحت درمان با این دارو هستند به علت اختلالات کلیه دچار افزایش دفع پتاسیم و منیزیم می شوند که سطح این 2 الکترولیت در بدن کاهش می یابد. بیماران ممکن است دچار آنمی شوند زیرا کلیه آسیب دیده و ترشح اریتروپوییتین دچار اختلال می شود. چون این دارو دارای عوارض جانبی زیادی است به عنوان آخرین راه درمان از آن استفاده می شود. با تزریق دارو ، بیماران ممکن است دچار تب ، لرز ، تهوع و استفراغ می شوند به این دلیل قبل از مصرف این دارو به بیمار قرص استامینوفن ، کورتون ، متوکلوپرامید داده می شود که هم از حساسیت به دارو جلوگیری شود و هم از تب و لرز و تهوع پیشگیری کنند.

موارد منع مصرف:

• در صورت وجود حساسیت نسبت به آمفوتریسین بی ، مصرف آن ممنوع است .

موارد احتیاط:

• مصرف همزمان با سایر داروهای نفروتوکسیک / داروهایی که ممکن است باعث سمیت کلیوی شوند.
• افرادی که اختلال عملکرد کلیه دارند.

تداخلات دارویی:

• در نتیجه مصرف آمینوگلیکوزید ها ، سیس پلاتین و سایر داروهای نفروتوکسیک همرا با این دارو ، اثر سمی دارو بر کلیه تشدید می گردد.
• در نتیجه مصرف دیورتیکها ، گلوکوکورتیکوئید ها ، آزلوسیلین ، کاربنی سیلین ، مزلوسیلین، پی پراسیلین و تیکارسیلین همراه با این دارو ، هیپوکالمی ناشی از آن تشدید می گردد.

عوارض جانبی :

هر دارو به موازات ایجاد اثرات درمانی مورد نظر ،ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه کلیه این عوارض در یک فرد مشاهده نمی شود ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید

• CNS: سردرد ، نوروپاتی محیطی
• CV: هیپوتانسیون ، آریتمی
• GI: بی اشتهایی ، کاهش وزن ، تهوع ، استفراغ، اسهال ، سوءهاضمه
• GU: هیپوکالمی ، آزوتمی
• HEMA: آنمی نرموکروم نرموسیتیک ، آگرانولوسیتوز، لوکوپنی ، ترومبوسیتوپنی
• Local: سوزش ، تحریک ، ترومبوفلبیت ، درد در محل تزریق
• Other: آرترالژی ، میالژی ، ضعف عضلانی ، تب و لرز

مصرف در بارداری و شیردهی:

• بی خطر بودن این دارو در بارداری و شیردهی به اثبات نرسیده است.

توجهات پزشکی- پرستاری:

• قبل از مصرف باید ویال دارو را به آرامی تکان داد.
• بررسی پایه و دوره ای CBC، الکترولیت های سرم و تست های عملکرد کلیه و آزمایش ادرار و بررسی عملکرد کبد توصیه می شود.
• به منظور پیشگیری از آسیب کلیوی، بیمار را باید کاملا هیدراته نمود.
• در صورت افزایش BUN به بالاتر از40 (mg/dl) و یا کراتینین به بیش از 3 (mg/ml) ، دوز دارو باید کاهش یابد.
• در صورت ایجاد هیپوکالمی ، تجویز مکمل های حاوی پتاسیم ضروری است.

توجهات بیمار- خانواده:

• تجویز وریدی دارو بایستی به آهستگی صورت بگیرد ، زیرا انفوزیون سریع ممکن است سبب کلاپس قلبی-عروقی شود.
• بیمار باید در جریان عوارض جانبی دارو ، مشکلات احتمالی در محل تزریقات وریدی و لزروم صرف زمان طولانی جهت بهبود عارضه ، قرار گیرد.

شرایط نگهداری دارو:

• پودر دارو را باید در ظرف مقاوم به نور و در درجه حرارت 2تا 8 درجه سانتیگراد نگهداری نمود. از یخ زدن دارو جلوگیری نمایید.
• آمفوتریسین- بی یک داروی یخچالی است و باید در یخچال نگهداری شود.
• محلول تولید شده را می توان تا 24 ساعت در دمای اتاق و در ظرف مقاوم به نور نگهداری نمود.