نام ژنریک:

• استرپتومایسین

نام لاتین:

• Streptomycin Sulfate

نام تجاری:

• ®Streptocin
• ®Streptocol

گروه دارویی- درمانی:

• آمینوگلیکوزید
• آنتی بیوتیک

طبقه بندی در بارداری:

• گروه D

اشکال دارویی:

• پودر جهت تهیه محلول تزریقی: 1 گرم 

موارد مصرف:

• استرپتومایسین در درمان اولیه یا کمکی سل، درمان اندوکاردیت و تولارمی کاربرد دارد.

روش و مقدار مصرف

• مصرف استرپتومایسین بالغین: روزانه 1 گرم از راه عضلانی استفاده می شود. با توجه به شدت و نوع عفونت در دوز های منقسم تزریق می شود و دوره درمان از 1 هفته تا 3 ماه متغیر است.
• استرپتومایسین در درمان سل همراه با سایر داروهای ضد TB، در بالغین 1 گرم عضلانی به مدت 2 تا 3 ماه و سپس 1 گرم 2 تا 3 بار در هفته تجویز می شود. استرپتومایسین در کودکان: 20 میلی گرم/کیلوگرم از راه تزریق عضلانی روزانه در دوزهای منقسم تجویز می گردد. 
• نحوه تزریق استرپتومایسین: تزریق عضلانی دارو به صورت عمقی در ربع فوقانی-داخلی ناحیه گلوتئال تزریق می شود.

مکانیسم اثر:

• اثر آنتی بیوتیکی: استرپتومایسین یک باکتریوسید است. مانع سنتز پروتئین در باکتری می شود و از این طریق موجب مرگ باکتری های در حال رشد و تقسیم می گردد.

فارماکوکینتیک:

• نیمه عمر استرپتومایسین 2 تا 3 ساعت است.
• این دارو از راه ادرار دفع می شود.

نکات با اهمیت:

• استرپتومایسین در گذشته بیشتر در درمان بیماری های سل و طاعون استفاده می شده و امروزه معمولا از آن در درمان تب مالت استفاده می کنند.
• در افرادی که اختلال در عملکرد کلیه دارند دوزاژ دارو باید جداگانه محاسبه شود و با دوزی که بالغین با فعالیت طبیعی کلیه مصرف می نمایند، متفاوت است.

موارد منع مصرف:

• افرادی که حساسیت شدید به استرپتومایسین یا داروهای دیگر دسته آمینوگلیکوزید ها دارند.

موارد احتیاط:

• اختلال عملکرد کلیه
• وزوز گوش
• کاهش شنوایی در فرکانس های بالا
• بیماری میاستنی گراو
• بیماری پارکینسون
• افت قند خون
• نوزادان و شیرخواران
• بیماران مسن

تداخلات دارویی:

• استرپتومایسین نباید همزمان با داروهای دیگری که عوارضی مانند سمیت کلیوی و گوشی دارند استفاده شود زیرا احتمال ایجاد سمیت بالا می رود برای مثال داروهای ونکومایسین، آمفوتریسین، سیکلوسپورین نباید با این دارو همزمان استفاده شوند زیرا عوارض جانبی این داروها نیز سمیت کلیوی می باشد.
• در صورت مصرف همزمان استرپتومایسین با داروهای ادرار آور مانند اتاکرینیک اسید و فورزماید، احتمال بروز عوارض سمی گوشی تشدید می یابد.
• در صورتی که استرپتومایسین بعد از مصرف داروهای بیهوش کننده استنشاقی (مانند: اتر، هالوتان، سیکلوپروپان، اکسید نیتروس) یا داروهای مسدود کننده عصبی-عضلانی (مانند: آتروکوریوم، توبوکوراین، گلامین، سوکسینیل کولین و دکامتونیوم)، تزریق شود، احتمال دارد فلج تنفسی ایجاد کند.

عوارض جانبی:

هر دارو به موازات ایجاد اثرات درمانی مورد نظر ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه کلیه این عوارض در یک فرد مشاهده نمی شود ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید.

از جمله عوارض جانبی استرپتومایسین می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• CNS: سردرد
• EENT: اتوتوکسیسیتی یا سمیت گوشی (وزوز گوش، ورتیگو و کاهش شنوایی)
• GI: اسهال
• GU: نفروتوکسیسیتی یا سمیت کلیوی
• Other: حساسیت شدید (تب، راش، کهیر و خارش)، ایجاد عفونت های ثانویه باکتریایی یا قارچی، درد در محل تزریق دارو

توجه: در صورت ایجاد سمیت گوشی یا کلیوی و ایجاد واکنش های حساسیتی مصرف دارو باید قطع شود.

مصرف در بارداری و شیردهی:

• استرپتومایسین در بارداری نباید استفاده شود.
• استرپتومایسین در شیر مادر ترشح می شود ولی با توجه به این که جذب این دارو از دستگاه گوارش خیلی کم است احتمالا مصرف آن در دوران شیردهی نمی تواند عوارض خاصی داشته باشد ولی با این وجود استرپتومایسین در شیردهی نباید استفاده شود.

توجهات پزشکی- پرستاری:

• از تماس مستقیم با دارو خودداری نمایید و بهتر است هنگامی که محلول تزریقی استرپتومایسین را تهیه می نمایید از دستکش استفاده کنید.
• محلول آماده شده استرپتومایسین را باید بلافاصله بعد از تهیه تزریق نمود.
• استرپتومایسین باید به شکل تزریق عضلانی عمیق انجام شود که با درد کمتری همراه باشد.
• استرپتومایسین را نباید به شکل تزریق وریدی استفاده کرد.
• آزمایشات شنوایی سنجی باید قبل از شروع درمان، حین درمان و 6 ماه بعد از اتمام درمان بعمل آید. همچنین آزمایشات بررسی عملکرد کلیه و کبد نیز باید انجام شود.
• اتوتوکسیسیتی ناشی از دارو بیشتر متعاقب دوزهای بالا، در افراد دچار اختلال عملکرد کلیه، مصرف همزمان سایر داروهای اتوتوکسیک و افراد مسن دیده می شود. در صورتی که دارو در مراحل اولیه قطع شود، ضایعات ممکن است قابل برگشت باشند.
• در طول درمان، فشار خون و درجه حرارت بدن بیمار را کنترل نمائید. اگر چه تب ناشی از دارو شایع نیست ولی در صورت ایجاد خطرناک است.

توجهات بیمار- خانواده:

• در طی درمان با استرپتومایسین باید به علائم حساسیت شدید، وزوز گوش، سرگیجه و کاهش شنوایی دقت کرد. در صورت بوجود آمدن این علائم سریعا به پزشک اطلاع دهید.
• معمولا توصیه می شود بیماران در طی درمان با استرپتومایسین از مایعات بیشتر استفاده نمایند.
• در طی درمان با این دارو اگر تب ایجاد شد به پزشک اطلاع داده شود.

شرایط نگهداری دارو:

• دارو باید در دمای اتاق نگهداری شود. در صورتی که محلول تزریقی استرپتومایسین در معرض نور قرار گیرد، رنگ آن کمی تیره می شود که اختلالی در تاثیر دارو ایجاد نمی کند.