نام ژنریک:

• کلرامفنیکل

نام لاتین:

• Chloramphenicol

نام تجاری:

• ®Chloromycetin

گروه دارویی- درمانی:

• مشتقات دی کلرو استیک اسید – آنتی بیوتیک

طبقه بندی در بارداری:

• گروه C

اشکال دارویی:

• کپسول یا قرص: 250 میلی گرم
• سوسپانسیون خوراکی: 150 میلی گرم بر 5 میلی لیتر
• ویال جهت تزریق: 1 گرم
• قطره استریل چشمی: 0.5 %

موارد مصرف:

• کلرامفنیکل در بیماری های عفونی مانند، مننژیت مخاطره آمیز، آبسه های مغزی؛ باکتریمی و سایر عفونت های خطرناک مانند، تیفوئید کاربرد دارد.
• قطره استریل چشمی کلرامفنیکل، در عفونت های باکتریال سطحی ملتحمه و قرنیه ناشی ازارگانیسم های حساس، مصرف می شود.

روش و مقدار مصرف:

• بالغین: با توجه به شدت و نوع عفونت، روزانه 100-50 میلی گرم بر کیلوگرم دارو از راه خوراکی یا وریدی، هر 6 ساعت مصرف می شود. حداکثر دوزاژ روزانه 100 میلی گرم بر کیلوگرم است.
• نوزادان: با توجه به شدت و نوع عفونت، روزانه 25 میلی گرم بر کیلوگرم دارو از راه خوراکی یا وریدی، در دوزهای منقسم هر 6 ساعت، مصرف می شود. تزریق وریدی در درمان مننژیت بکار می رود.

مکانیسم اثر:

• کلرامفنیکل یک مهار کننده قوی ساخت پروتئین باکتری است. این ماده به زیر واحد s50 ریبوزوم باکتریایی به صورت برگشت پذیر متصل می گردد. این دارو، مهار کننده مرحله پپتیدیل ترانسفراز ساخت پروتئین است.

فارماکوکینتیک:

• نیمه عمر این دارو 3.5 – 1.5 ساعت است.
• متابولیتهای این دارو از راه کلیه دفع می شوند.

نکات با اهمیت:

• کلرامفنیکل، یک آنتی بیوتیک وسیع الطیف باکتریو استاتیک است که علیه ارگانیسم های هوازی و بی هوازی گرم مثبت و گرم منفی فعال می باشد.
• این دارو می تواند از سد خونی – مغزی(BBB) عبور کند و به این دلیل در درمان مننژیت مورد استفاده قرار می گیرد.
• به دلیل سمیت بالقوه، مقاومت باکتریایی و در دسترس قرار گرفتن داروهای موثر دیگر مانند سفالوسپورین ها، داروی کلرامفنیکل به عنوان یک داروی سیستمیک، کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.
• نوزادان فاقد مکانیسم موثر برای تجزیه و سم زدایی کلرامفنیکل هستند، در نتیجه هنگامی که شیرخواران دوز بالاتر از 50 میلی گرم بر کیلوگرم دارو را روزانه مصرف کنند، ممکن است با تجمع دارو، سندرم بچه خاکستری یا gray baby syndrome ایجاد شود. علائم این سندرم: نارسایی قلبی-عروقی، شوک، رنگ خاکستری، استفراغ است.
• قطره استریل چشمی کلرامفنیکل حتما باید با نسخه پزشک تهیه و مصرف شود.

موارد منع مصرف:

• افرادی که حساسیت مفرط یا سابقه واکنش توکسیک به این دارو، دارند.
• افرادی که به عفونت های خفیف ( آنفلوآنزا)، دچار هستند.
• افرادی که به عفونت های دهانی و سرماخوردگی دچار هستند.
• این دارو نباید جهت پیشگیری در برابر عفونت ها مورد استفاده قرار گیرد.

موارد احتیاط:

• افرادی که اختلال عملکرد کلیه یا کبد دارند.
• افرادی که فاویسم یا کمبود آنزیم گلوکز 6-فسفات دهیدروژناز (G6PD ) دارند.

تداخلات دارویی:

• مصرف این دارو باعث مهار متابولیسم در کبد می شود و می تواند اثر داروهای ضد دیابت خوراکی، ضد انعقاد خوراکی و فنی توئین را افزایش دهد.
• مصرف فنوباربیتال یا ریفامپین، سطح خونی کلرامفنیکل را کاهش می دهد.
• احتمالا این دارو تاثیر درمانی اسید فولیک و ویتامین ب 12 را به تاخیر می اندازد.
• تضعیف مغز استخوان ناشی از مصرف این دارو به دنبال کاربرد سایر داروهای تضعیف کننده مغز استخوان ( داروهای ضد سرطان )، افزایش می یابد.
• احتمالا مصرف همزمان استامینوفن در مقادیر زیاد و به طور مزمن باعث طولانی شدن نیمه عمر و افزایش احتمال سمیت دارویی می گردد.

عوارض جانبی:

هر دارو به موازات ایجاد اثرات درمانی مورد نظر، ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه کلیه این عوارض در یک فرد مشاهده نمی شود ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید.

• CNS: سردرد، افسردگی خفیف، توهم، نوروپاتی محیطی
• CV: کلاپس قلبی-عروقی در نوزادان (سندروم بچه خاکستری یا gray baby syndrome)
• Derm: خارش، سوزش، کهیر
• EENT: گلوسیت، کهیر
• GI: تهوع، استفراغ، اسهال
• HEMA: گرانولوسیتوپنی، آنمی آپلاستیک، آنمی هیپوپلاستیک
• Other: کاندیدیاز دهانی و واکنش افزایش خساسیت زخمهای دهانی

مصرف در بارداری و شیردهی:

• مصرف این دارو در بارداری توصیه نمی شود.
• دارو با غلظت های کم در شیر مادر ترشح می شود. در طول درمان با این دارو، مصرف شیر مادر برای شیرخوار توصیه نمی گردد.

توجهات پزشکی - پرستاری:

• جهت تزریق وریدی، 1 گرم از دارو را با 10 میلی لیتر آب استریل تزریقی و یا دکستروز 5 درصد رقیق و به صورت مستقیم حداقل در خلال یک دقیقه تزریق نمایید.
• جهت انفوزیون، دارو را با 100-50 میلی لیتر از محلول دکستروز 5 درصد رقیق و در خلال 30 تا 60 دقیقه انفوزیون نمایید.
• در صورت نگهداری محلول تزریقی در درجه حرارت پایین، ممکن است کریستال تشکیل گردد. قبل از تزریق حتما محلول را تکان داده و در صورت کدر بودن رنگ محلول، از تزریق آن خودداری نمایید.
• در طول 2 تا 9 روز بعد از شروع درمان با دوز بالای کلرامفنیکل در نوزادان و کودکان زیر 2 سال، ممکن است سندروم بچه خاکستری یا gray baby syndrome، ایجاد شود.

توجهات بیمار - خانواده:

• داروی خوراکی باید همراه با یک لیوان آب و با معده خالی ( یکساعت قبل و یا دو ساعت بعد از غذا ) مصرف شود.
• دوز فراموش شده را در اولین فرصت ممکن، مصرف نمایید. حداقل فاصله بین مصرف دوز فراموش شده و دوز بعدی باید 2 تا 4 ساعت باشد. از ذو برابر نمودن دوز دارو در نوبت های بعدی پرهیز نماید.
• در صورت مصرف قطره چشمی کلرامفنیکل، بعد از چکاندن دارو در چشم، یک تا دو دقیقه روی مجرای اشکی را فشار دهید تا از جذب سیستمیک دارو جلوگیری به عمل آید.
• از تماس نوک قطره چکان با چشم یا اطراف آن خودداری نمایید.
• در صورت بروز علائم و نشانه های حساسیت مثل خارش پلک یا سوزش مداوم در دوره درمان با قطره چشمی، مصرف دارو را قطع نمایید.
• توصیه می شود در صورت بروز علائمی مانند خونریزی، کبود شدگی غیر معمول، تب، زخم های دهانی، تهوع و استفراغ یا اسهال و همچنین علائم عفونت ثانویه، به پزشک اطلاع دهید.
• 15 تا 20 ثانیه بعد از مصرف دارو طعم تلخی در دهان احساس خواهد شد که 2 تا 3 دقیقه بیشتر طول نمی کشد.

شرایط نگهداری دارو:

• دارو را در درجه حرارت 15 تا 30 درجه سانتیگراد نگهداری نمایید.
• قطره چشمی کلرامفنیکل باید در یخچال نگهداری شود.