گرگرفتگی چیست؟
گرگرفتگی، احساس کوتاه مدتی از گرما و تعریق شدید است. این حالت معمولا به هنگام
یائسگی در زنان اتفاق می افتد. تحقیقات علمی
علت گرگرفتگی را دقیقا مشخص نکرده اند اما تئوری های فعلی نشان می دهد، گرگرفتگی ممکن است به دلیل افت سطح هورمون زنانه به نام استروژن در دوران
یائسگی باشد. افت سطح هورمون استروژن روی هیپوتالاموس تاثیر می گذارد، هیپوتالاموس ناحیه ای در مغز است که دمای بدن را تنظیم می کند. به هنگام گرگرفتگی
یائسگی، به نظر می رسد هیپوتالاموس احساس می کند که بدن خیلی داغ است و به بدن می گوید حرارت اضافی را آزاد کند. یکی از راه هایی که بدن اتخاذ میکند این است که باعث اتساع و گشاد شدن عروق، مخصوصا در نواحی مانند پوست گردن، صورت (گرگرفتگی صورت) و قفسه سینه می شود و وقتی که سایز عروق به حالت نرمال بازگشت، شما دوباره احساس خنکی می کنید.
گرگرفتگی حدود 85% زنان را قبل و بعد از دوران یائسگی تحت تاثیر قرار می دهد. یائسگی معمولا در سن 51 سالگی اتفاق می افتد اما گرگرفتگی می تواند دو یا سه سال قبل از آخرین قاعدگی اتفاق بیافتد. گرگرفتگی می تواند 6 ماه تا 15 سال بعد از آخرین پریود ادامه داشته باشد. متوسط آن دو سال است. برخی از زنان ممکن است تنها یک بار حالت گرگرفتگی کوتاه مدت را در طول یک سال تجربه کنند اما برخی دیگر ممکن است در یک روز تا 20 بار حالت گرگرفتگی را داشته باشند. گرگرفتگی در زنانی اتفاق می افتد که به طور طبیعی دچار یائسگی شده اند. همچنین گرگرفتگی در زنانی که به دلیل برداشتن تخمدان دچار یائسگی شده اند و یا خانم هایی که داروهای کاهش دهنده هورمون استروژن مصرف می کنند، ایجاد می شود. این داروها شامل آگونیست های هورمون آزادکننده گنادوتروپین است که میزان استروژن را کاهش می دهد مانند (leuprolide (Lupron یا (danazol (Danocrine.
اگرچه گرگرفتگی، یک مشکل زنانه است اما گرگرفتگی در مردان نیز اتفاق می افتد. علت گرگرفتگی بدن در مردان افت شدید و ناگهانی هورمون مردانه یا تستوسترون است. گرگرفتگی در مردان برای مثال در 75% مردان مبتلا به سرطان پروستات که بیضه های آنان طی جراحی خارج شده است یا مردانی که داروهایی مصرف می کنند که سطح تستوسترون را در بدنشان کاهش می دهد، اتفاق می افتد.
علائم گرگرفتگی در مردان و زنانی که تومور غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس دارند در برخی از عفونت های خطرناک مانند اچ آی وی یا توبروکلروزیس، اختلالات تیروئیدی یا اعتیاد به الکل نیز اتفاق می افتد. علائم شبیه به گرگرفتگی می تواند در پی مصرف بعضی افزودنی های غذایی مانند گلومات مونوسدیم (MSG) یا برخی داروهای خاص مخصوصا نیتروگلیسرین، نیفدیپین ، نیاسین، ونکومایسین و کلسی تونین نیز ایجاد شود.
علائم گرگرفتگی چیست؟
گرگرفتگی با احساس گرمای ناگهانی در نواحی بالای بدن و داغ شدن بدن آغاز می شود و قرمزی پوست، عرق کردن شدید و در نهایت با احساس خنکی همراه است. معمولا این علائم از قسمت سر و صورت آغاز می شود و به سمت گردن و سینه پیش می رود. گرگرفتگی حدود 30 ثانیه تا 5 دقیقه نیز طول می کشد و متوسط آن 4 دقیقه است. احساس گرگرفتگی با احساسات ناخوشایند دیگری مانند تپش قلب، احساس فشار در سر، احساس سرگیجه یا ضعف همراه است. وقتی که گرگرفتگی در شب اتفاق می افتد می تواند باعث بی خوابی شود در نتیجه مشکلات حافظه و عدم تمرکز، تحریک پذیری و خستگی در روز اتفاق می افتد.
تشخیص گرگرفتگی چگونه است؟
با توجه به سن بیمار، پزشک متخصص زنان از بیمار خواهد پرسید که آیا هنوز قاعدگی های منظمی دارد یا خیر. اگر قاعدگی منظم نبود، متخصص زنان اطلاعات دقیقی را از آخرین پریود، بدست می آورد. اگر بیمار هنوز دچار قاعدگی می شود، پزشک احتمالا در مورد غیر معمول بودن زمانبندی قاعدگی ها و تغییرات در مقدار خونریزی سوالاتی می پرسد. اینکه آیا علائم مربوط به کاهش استروژن مانند خشکی واژن، درد یا احساس ناراحتی به هنگام نزدیکی جنسی یا
بی اختیاری ادرار وجود دارد یا خیر. در نهایت متخصص زنان سوابق پزشکی، ژنیکولوژی و نوع داروی مصرفی بیمار را بررسی خواهد کرد تا مطمئن شود که گرگرفتگی نتیجه مصرف دارو یا بیماری ژنیکولوژیکال نیست.
در بیشتر موارد، متخصص زنان از طریق بررسی سابقه قاعدگی بیمار و انجام بررسی های فیزیکی مانند معاینه لگن، می تواند تایید کند که گرگرفتگی به
منوپوز یا یائسگی مربوط است. از طریق آزمایش خون که در آن میزان هورمون محرک فولیکول در سرم خون اندازه گیری می شود نیز پزشک می تواند یائسگی را تایید کند زیرا مقدار این هورمون در دوره یائسگی بالاست.
گرگرفتگی چه مدت ادامه دارد؟
در بیشتر زنانی که دچار یائسگی طبیعی می شوند، گرگرفتگی 2 تا 5 سال بعد از آخرین قاعدگی فروکش می کند. در تعداد کمی از زنان گرگرفتگی می تواند 8 تا 15 سال بعد از آخرین پریود هم چنان ادامه داشته باشد. شواهدی وجود دارد که نشان می دهد، زنانی که به دلیل جراحی برداشتن تخمدان یا رحم دچار یائسگی می شوند در مقایسه با زنانی که به طور طبیعی یائسه می شوند گرگرفتگی های شدید تری را برای مدت طولانی تری تجربه می کنند.
راههای پیشگیری از گرگرفتگی چیست؟
از گرگرفتگی یائسگی نمی توان پیشگیری کرد. اما با تغییر در سبک زندگی می توان شدت و تکرار گرگرفتگی یائسگی را کاهش داد. برای کنترل گرگرفتگی یائسگی راهکارهای زیر پیشنهاد می شود:
- نوشیدن یک لیوان آب خنک به هنگام شروع گرگرفتگی مفید است. به نظر می رسد این روش احساس ناراحتی در برخی زنان یائسه را کاهش می دهد. بنابراین روزانه به مقدار کافی آب بنوشید (بین 6 تا 8 لیوان آب).
- از خوردن نوشیدنی های حاوی کافئین یا الکل خودداری نماید، زیرا این نوشیدنی ها گرگرفتگی را تشدید می کنند.
- خوردن شراب قرمز، شکلات و برخی پنیرها را محدود کنید، زیرا حاوی ترکیبات شیمیایی هستند که بر مراکز کنترل دما در مغز اثر می گذارند و از این طریق احساس گرگرفتگی را ایجاد می کنند.
- سیگار نگشید. کشیدن سیگار می تواند به شدت گرگرفتگی کمک کند.
- لباس های راحت و گشاد از جنس کتان بپوشید زیرا به جذب عرق کمک می کند.
- چند لایه لباس بپوشید که به هنگام احساس ناگهانی گرما بتوانید برخی از آن ها را درآورید.
- دمای خانه را کاهش داده و خانه را خنک نگه دارید. به هنگام فعالیت پنجره را باز کنید و یا از پنکه دستی کوچکی استفاده کنید.
- برای خوابیدن از ملحفه های سبک استفاده کنید.
- ورزش منظم در دوران یائسگی موثر و کمک کننده است زیرا باعث آزاد سازی اندورفین و کاهش گرگرفتگی می شود.
درمان گرگرفتگی چگونه است؟
درمان گرگرفتگی با هورمون درمانی
استروژن، جز موثرترین داروهایی است که برای درمان گرگرفتگی می توان از آن استفاده کرد. استفاده کوتاه مدت و در دوز کم از استروژن همراه یا بدون
پروژسترون معمولا برای درمان یائسگی رایج است. اگر بیمار دچار یائسگی طبیعی باشد و رحم در طی جراحی خارج نشده باشد، مصرف داروی هورمونی ترکیبی (ترکیب استروژن و
پروژسترون) توصیه می شود زیرا در این صورت ریسک ایجاد
سرطان رحم کاهش می یابد. استفاده از استروژن تنها، سبب رشد بافت رحم می شود اما افزودن
پروژسترون از رشد رحم می کاهد و خطر ایجاد
سرطان رحم کاهش می یابد. اگر رحم بیمار با عمل جراحی خارج شده است، مصرف استروژن تنها کفایت می کند و نیازی به مصرف
پروژسترون نیست.
استروژن به منظور درمان گرگرفتگی می تواند به صورت
قرص استروژن یا استروژن موضعی استفاده شود. استروژن می تواند به صورت کرم، شیاف یا حلقه در واژن استفاده شود تا علائم واژن را تخفیف دهد.
پروژسترون نیز می تواند به صورت قرص یا موضعی و یا شیاف واژینال استفاده شود. زنانی که از استروژن استفاده می کنند باید از کمترین دوز ممکن برای تخفیف گرگرفتگی استفاده کنند.
به دلیل عوارض جانبی هورمون درمانی، خیلی از زنان هیچ فرمی از استروژن را مصرف نمی کنند. به نظر می رسد استروژن احتمال حملات قلبی و سکته را در خانم های یائسه کاهش دهد. اما مطالعات بالینی Women's Health Initiative این تئوری را زیر سوال برده است. این تحقیق نشان می دهد خانم هایی که بعد از دوره یائسگی از هورمون درمانی استفاده می کنند بیشتر در معرض حملات قلبی، سکته و سرطان سینه هستند. بر اساس این تحقیق، مصرف پروژسترون و استروژن برای پیشگیری از بیماری قلبی توصیه نمی شود.
درمان گرگرفتگی با دارو درمانی
داروهای دیگری موجود است که به کاهش شدت گرگرفتگی کمک می کنند از جمله کلونیدین، گاباپنتین یا داروهای ضد افسردگی مانند ونلافکسین، پاروکسیتین، فلوکسیتین یا سرترالین. برای خانم هایی که در اثر جراحی برداشتن تخمدان و رحم به یائسگی دچار شده اند و گرگرفتگی های شدیدتری را تجربه می کنند، برخی تحقیقات نشان داده است که ترکیب استروژن و آندروژن می تواند موثر باشد.
درمان گرگرفتگی در طب سنتی
برخی گیاهان دارویی نیز به عنوان درمان گیاهی گرگرفتگی مطرح شده اند. اما خیلی از این درمان ها هنوز تحت بررسی های بالینی قرار نگرفته است. گیاه Black cohosh یکی از گیاهان مطرحی بود که در درمان گیاهی گرگرفتگی مورد استفاده قرار می گرفت ولی با تحقیقی که در دسامبر 2009 انجام گرفت نشان داده شد که ریشه این گیاه بهتر از یک پلاسبو عمل نمی کند.
برای درمان گرگرفتگی چه زمانی باید به متخصص زنان مراجعه کرد؟
اگر گرگرفتگی شما را در خانه یا محل کار آزار می دهد یا باعث اختلال در خواب شبانه خوبی شده است و بطور کلی گرگرفتگی بر کیفیت زندگی شما اثر گذاشته است، به پزشک متخصص زنان مراجعه نمایید.
در بیش از 95% زنان استفاده از دوز پایین استروزن در درمان گرگرفتگی موثر است. 2 تا 4 هفته بعد از درمان گرگرفتگی، بهبود قابل توجه است. اما با گذشت زمان با مصرف یا بدون مصرف استروژن گرگرفتگی کم شده و از بین می رود.
