- سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
- میزان شیوع تخمدان پلی کیستیک چقدر است؟
- علت بروز سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
- علائم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
- چه ارتباط بین تخمدان پلی کیستیک و قاعدگی وجود دارد؟
- آیا تخمدان پلی کیستیک در دوران یائسگی تغییر می کند؟
- چطور متوجه شوم که دچار تخمدان پلی کیستیک هستم؟
- درمان تخمدان پلی کیستیک
- ارتباط تخمدان پلی کیستیک و بارداری
- آیا ابتلا به تخمدان پلی کیستیک فرد را مستعد مشکلات دیگری خواهد کرد؟
- اگر به تخمدان پلی کیستیک مبتلا باشم، برای پیشگیری از عوارض بیماری چه باید بکنم؟
- چگونه می توانم با تاثیرات روانی تخمدان پلی کیستیک مقابله کنم؟
سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
سندرم تخمدان پلی کیستیک یا (PCOS) از جمله مشکلاتی است که می تواند بر موارد زیر تاثیر بگذارد:
- چرخه قاعدگی
- توانایی بچه دار شدن
- هورمون ها
- قلب
- عروق خونی
- ظاهر
خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک معمولا دارای مشکلات زیر می باشند:
- میزان بالای آندروژن ها. به این هورمون ها هورمون مردانه گفته می شود، اگر چه در بدن خانم ها نیز ساخته می شود.
- پریودهای نامنظم و یا عدم پریود شدن (منظور از پریود، خونریزی ماهانه می باشد)
- وجود کیست های بسیار کوچک در تخمدان ها (این کیست ها پر از مواد مایع هستند)
میزان شیوع تخمدان پلی کیستیک چقدر است؟
یک خانم از هر بیست خانم در سنین باروری به تخمدان پلی کیستیک دچارند. احتمالا پنج میلیون خانم در ایالات متحده آمریکا به این بیماری دچارند. این مشکل می تواند در خانم های 11 ساله نیز اتفاق بیافتد.
علت بروز سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
علت بروز تخمدان پلی کیستیک ناشناخته است، اما اغلب متخصصین بر این باورند که فاکتورهای متعدد از جمله عوامل ژنتیکی می تواند در این میان نقش داشته باشد. خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک اغلب ممکن است مادر و یا خواهری داشته باشند که او نیز به این بیماری دچار است.
مشکل عمده در تخمدان پلی کیستیک عدم تعادل هورمون هاست. در خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک، تخمدان ها آندروژن بیش از حد می سازند. آندروژن ها هورمون های مردانه هستند که زنان نیز آن را در بدن شان می سازند. میزان بالای این هورمون ها بر رشد و آزاد سازی تخم ها در دوران تخمک گذاری تاثیر می گذارد.
محققین تصور می کنند که انسولین نیز با تخمدان پلی کیستیک ارتباط دارد. انسولین هورمونی است که میزان قندها، نشاسته و سایر غذاهایی که در بدن تولید انرژی می کند و بدن ممکن است آن را ذخیره کند، کنترل می کند. خیلی از خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک مقدار انسولین بالایی نیز دارند. افزایش انسولین به نظر می رسد با افزایش تولید آندروژن ارتباط دارد. افزایش میزان آندروژن سبب مشکلات زیر می شود
- بروز جوش
- افزایش رشد مو
- اضافه وزن
- مشکلاتی در تخمک گذاری
علائم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
علائم تخمدان پلی کیستیک می تواند از یک خانم به خانم دیگر متفاوت باشد. برخی از علائم تخمدان پلی کیستیک عبارت است از:
- ناباروری به دلیل عدم تخمک گذاری. تخمدان پلی کیستیک و ناباروری ارتباط مستقیمی با یکدیگر دارند و در حقیقت، تخمدان پلی کیستیک علت شایع ناباروری در خانم ها می باشد.
- پریودهای نا منظم، غیر معمول و حتی عدم پریود شدن
- هیرسوتیسم: افزایش رشد مو در صورت، سینه، شکم، کمر، انگشتان دست و پا
- کیست هایی در تخمدان ها
- آکنه، پوست چرب یا شوره
- اضافه وزن یا چاقی، مخصوصا افزایش وزن در ناحیه کمر
- طاسی مردانه و یا موهایی بسیار نازک
- تغییرات پوستی در ناحیه گردن، بازوها، سینه ها یا ران ها، پوست این نواحی معمولا نازک شده و یا به حالت تیره در می آید.
- درد در ناحیه لگن
- اضطراب و افسردگی
- Sleep apnea : توقف تنفس و یا نفس های کوتاه در حین خواب
- ضایعات پوستی (همانند خال) در ناحیه گردن و زیربغل
چه ارتباط بین تخمدان پلی کیستیک و قاعدگی وجود دارد؟
تخمدان، جایی است که در آن تخمک تولید می شود، دارای فولیکول است. مادامی که که تخمک رشد می کند، فولیکول نیز رشد می کند و مایعاتی را می سازد. وقتی تخمک بالغ می شود، فولیکول پاره شده و باز می شود، سپس تخمک رها می شود. تخمک برای بارور شدن از طریق لوله فالوپ به سمت رحم حرکت می کند. به این پروسه تخمک گذاری می گویند.
در خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک، تخمدان همه هورمون های لازم برای بالغ شدن تخمک را تولید نمی کند. فولیکول رشد کرده و مایعات لازم را می سازد اما تخمک گذاری اتفاق نمی افتد. در عوض فولیکول ها به شکل کیست باقی می ماند. به دلیل عدم تخمک گذاری، پروژسترون نیز ساخته نمی شود. بدون پروژسترون، چرخه قاعدگی بی نظم می شود. علاوه بر آن تخمدان ها هورمون های مردانه می سازند که مانع از تخمک گذاری می شود.
آیا تخمدان پلی کیستیک در دوران یائسگی تغییر می کند؟
هم بله هم خیر. تخمدان پلی کیستیک می تواند بر خیلی از سیستم های بدن تاثیر بگذارد. خیلی از این علائم حتی تا دوران یائسگی باقی می ماند. برای مثال، رشد موهای زائد ادامه پیدا می کند و طاس شدن مردانه و نازک شدن موها حتی بعد از یائسگی بدتر نیز می شود. هم چنین ریسک عوارض مربوط به تخمدان پلی کیستیک مانند حمله قلبی، سکته و دیابت با افزایش سن خانم ها وخیم تر می شود.
چطور متوجه شوم که دچار تخمدان پلی کیستیک هستم؟
هیچ تست مشخصی برای تشخیص تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد. پزشک برای یافتن این که آیا شما به تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستید و یا مشکلات دیگری دارید مراحل زیر را طی می کند:
سابقه پزشکی: پزشک از شما درباره دوره قاعدگی و پریودتان، تغییرات وزنی و سایر علائم پرسش هایی خواهد کرد.
معاینه فیزیکی: پزشک فشار خون، شاخص توده بدن (Body mass index , BMI) و دور کمر را اندازه گیری می کند. هم چنین افزایش رشد مو را نیز بررسی خواهد کرد. شما چند روز قبل از ویزیت پزشک باید اجازه دهید تا موهای طبیعی رشد کنند.
معاینه لگن: پزشک بررسی می کند که آیا تخمدان های شما در اثر افزایش تعداد کیست های کوچک متورم شده است.
آزمایش خون: پزشک میزان هورمون آندروژن و همچنین میزان قند خون را بررسی می کند.
سونوگرافی واژینال: پزشک ممکن است سونوگرافی انجام دهد به این ترتیب از امواج صوتی استفاده شده و داخل لگن عکس برداری می شود. در این تست تخمدان ها به لحاظ کیست بررسی می شوند هم چنین آندومتریوم (لایه داخلی رحم) نیز چک می شود. اگر پریود شما نا منظم باشد، این لایه می تواند ضخیم تر شود.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با سونوگرافی واژینال به مطلب زیر مراجعه نمایید:
درمان تخمدان پلی کیستیک
از آن جایی که درمان قطعی برای تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد لذا باید از بروز علائم جلوگیری کرد. اهداف درمانی تخمدان پلی کیستیک بر مبنای علائم، تمایل برای بارداری و کاهش شانس ابتلا به بیماری های قلبی و دیابت پایه گذاری می شود. در خیلی از خانم ها برای رسیدن به این اهداف، باید ترکیبی از درمان ها انجام شود. برخی درمان های رایج برای تخمدان پلی کیستیک عبارت است از:
بهبود سبک زندگی: چاقی و اضافه وزن در خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک می تواند مشکلاتی را به دنبال داشته باشد. افراد مبتلا به تخمدان پلی کیستیک با خوردن غذاهای سالم و انجام ورزش می توانند وزن خود را در محدوده نرمالی قرار دهند. عادات غذایی سالم عبارت است از:
- محدود کردن مصرف غذاهای فراوری شده و غذاهایی که قند های افزودنی دارد
- استفاده از غلات، میوه ها، سبزیجات و گوشت های کم چرب در رژیم غذایی
این نکات در کاهش قند خون، استفاده بهتر از انسولین و نرمال کردن میزان هورمون ها در بدن موثر است. هر ده درصد کاهش وزن می تواند به داشتن پریود نرمال و منظم تر کمک کند.
قرص های ضد بارداری: برای خانم هایی که نمی خواهند باردار شوند، قرص های ضد بارداری می تواند:
- چرخه های قاعدگی را کنترل کند
- میزان هورمون های مردانه را کاهش دهد
- به از بین رفتن آکنه کمک کند
به خاطر داشته باشید اگر مصرف این قرص ها قطع شود، چرخه قاعدگی دوباره غیر نرمال خواهد شد. خانم ها ممکن است تصور کنند مصرف قرص هایی که تنها حاوی پروژسترون است برای کنترل چرخه قاعدگی و کاهش ریسک سرطان آندومتر موثر است، اما پروژسترون تنها به کاهش آکنه و رشد مو کمک نمی کند.
داروهای دیابت: از جمله راه های درمانی، درمان تخمدان پلی کیستیک با متفورمین است، نشان داده شده است که متفورمین (گلوکوفاژ) که در درمان دیابت نوع دو استفاده می شود، در کاهش علائم تخمدان پلی کیستیک نیز موثر است، اگر چه استفاده از متفورمین در تخمدان پلی کیستیک مورد تایید FDA قرار نگرفته است. متفورمین هم بر میزان انسولین برای کنترل گلوکز خون موثر است و هم تولید پروژسترون را کاهش می دهد. این دارو رشد موهای غیر نرمال را، البته بعد از چند ماه استفاده، کاهش می دهد و می تواند منجر به بازگشت تخمک گذاری شود. تحقیقات اخیر نشان داده است که متفورمین تاثیرات مثبت دیگری نیز دارد، از جمله آن که توده بدن را کاهش می دهد و میزان کلسترول را نیز بهبود می بخشد. متفورمین سبب نمی شود تا فرد به دیابت مبتلا شود.
داروهای باروری: در خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک، فقدان تخمک گذاری معمولا دلیلی برای اختلال در باروری است. داروهایی وجود دارد که می تواند تخمک گذاری را تحریک کند و به خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک کمک می کند تا باردار شوند. قبل از شروع مصرف این داروها، باید سایر احتمالات مربوط به ناباروری هم در مرد و هم در زن بررسی شود. برخی داروهای مربوط به باروری ریسک چند قلو شدن را افزایش می دهد. انتخاب های درمانی عبارت است از:
- کلومیفن (Clomiphene): این دارو در اغلب بیماران نخستین انتخاب درمانی برای تحریک تخمک گذاری محسوب می شود.
- متفورمین همراه با کلومیفین: این ترکیب دارویی زمانی استفاده می شود که کلومیفین تنها تاثیر نداشته باشد. دوز پایین این داروها می تواند به تخمک گذاری در افراد مبتلا به تخمدان پلی کیستیک کمک کند.
- گنادوتروپین ها: این داروها به صورت تزریقی استفاده می شود اما بسیار گران است و ریسک چند قلو شدن را در مقایسه با کلومیفن افزایش می دهد.
انتخاب درمانی دیگر انجام لقاح آزمایشگاهی (IVF) است. IVF شانس باردار شدن را در هر چرخه ای افزایش می دهد. این روش به پزشکان امکان می دهد تا شانس بارداری چند قلو را بهتر کنترل کنند. اما IVF بسیار پر هزینه است.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با سونوگرافی واژینال به مطلب زیر مراجعه نمایید:
جراحی: Ovarian drilling نوعی جراحی است که شانس تخمک گذاری را افزاش می دهد. این روش وقتی استفاده می شود که شخص به داروهای مصرف شده برای بارداری پاسخ نمی دهد. طی این روش پزشک برش کوچکی را بالا و یا پایین ناف ایجاد می کند و دستگاه کوچکی را از طریق آن وارد شکم می کند که نقش تلسکوپ را بازی می کند. به این روش لاپراسکوپی گفته می شود. سپس تخمدان با استفاده از سوزن کوچکی که حامل جریان الکتریکی است سوراخ می شود، به این ترتیب بخش کوچکی از تخمدان تخریب می شود. در این روش احتمال ایجاد زخم روی تخمدان وجود دارد. این جراحی به کاهش میزان هورمون های مردانه و تخمک گذاری کمک می کند. اما این تاثیرات فقط چند ماه دوام دارد. این نوع درمان به ریزش مو و یا افزایش رشد موها در بخش های مختلف بدن کمکی نمی کند.
دارویی برای افزایش رشد مو یا هورمون های مردانه اضافی که تولید می شود: داروهایی به نام آنتی آندروژن ها می توانند رشد مو را کاهش دهد و آکنه را از بین ببرد. اسپیرونولاکتون (Spironolactone) ابتدا برای درمان فشار خون بالا استفاده می شد، اما بعدا نشان داده شد این دارو تاثیر هورمون های مردانه در رشد موی خانم ها را کاهش می دهد. فیناستراید (Finasteride) دارویی که در مردان برای ریزش مو استفاده می شود، چنین اثری را دارد. آنتی آندروژن ها اغلب همراه با قرص های ضد بارداری استفاده می شود . اگر فرد قصد باردار شدن داشته باشد، نباید از این داروها استفاده کند.
اگر باردار هستید و یا قصد باردار شدن دارید، قبل از مصرف اسپیرونولاکتون با پزشک خود مشورت کنید. در حین مصرف این دارو نباید شیردهی انجام شود. خانم های باردار نباید از فیناستراید استفاده کنند.
سایر روش های درمانی تخمدان پلی کیستیک عبارت است از:
- کرم Vaniqa که منجر به کاهش رشد مو در صورت می شود
- لیزر کردن موهای زائد یا انجام الکترولیز برای از بین بردن موها
- هورمون درمانی برای حفظ موهای جدیدی که در حال رویش است.
سایر درمان های تخمدان پلی کیستیک: برخی تحقیقات نشان داده انجام جرحی برای کاهش وزن (bariatric) می تواند در از بین بردن احتمال مرگ میر در خانم های چاق مبتلا به تخمدان پلی کیستیک مفید باشد. چاقی کشنده به شرایطی گفته می شود که BMI فرد بیش از 40 باشد یا این که BMI بین 35 تا 40 باشد اما بیماری های مربوط به چاقی نیز همزمان در فرد وجود دارد. نشان داده شده است که داروی troglitazone به خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک کمک می کند. اما این دارو به دلیل ایجاد مشکلات کبدی از بازار جمع آوری شده است. داروهای مشابهی وجود دارند که در حال حاضر در کارآزمایی های بالینی در حال تست هستند.
ارتباط تخمدان پلی کیستیک و بارداری
به نظر می رسد خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک بیشتر در خطر:
- سقط
- ابتلا به دیابت بارداری
- ابتلا به فشار خون بالا در دوران بارداری (پره اکلمپسیا)
- زایمان زودرس
قرار دارند.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با پره اکلامپسی به مطلب زیر مراجعه نمایید:
فرزندان متولد شده از مادران مبتلا به تخمدان پلی کیستیک زمان بیشتری را در بخش مراقبت های ویژه می گذرانند، هم چنین ممکن است قبل از زایمان، در طول زایمان و یا کمی بعد از زایمان از بین بروند. بیشتر اوقات این مشکلات در بارداری های چند قلو اتفاق می افتد.
محققین در حال بررسی اند که آیا استفاده از متفورمین می تواند در پیشگیری و یا کاهش شانس مشکلات بارداری موثر باشد یا خیر. متفورمین در خانم های چاق که باردار نیز هستند به کاهش میزان هورمون های مردانه کمک می کند و افزایش وزن آن ها را نیز محدود می کند.
متفورمین بر اساس طبقه بندی FDA در دوره بارداری در دسته B قرار دارد. به نظر نمی رسد مصرف این دارو در دوران بارداری برای جنین و مادر مشکلات خاصی را ایجاد کند. اما برای تایید بی خطر بودن متفورمین در دوران بارداری مطالعات کمی انجام شده است. اگر باردار هستید و یا قصد بارداری دارید، در مورد مصرف متفورمین با پزشک خود مشورت کنید. متفورمین هم چنین می تواند به شیر ترشح شود. اگر در دوران شیردهی قرار دارید، در مورد مصرف این دارو با پزشک تان مشورت کنید.
آیا ابتلا به تخمدان پلی کیستیک فرد را مستعد مشکلات دیگری خواهد کرد؟
خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک احتمال ابتلا به برخی بیماری های خطرناک را دارند. تحقیقات اخیر نشان داده است که:
- بیش از 50 درصد خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک قبل از 40 سالگی، به دیابت مبتلا خواهد شد و یا پیش دیابتی می شوند (اختلال در تولرانس گلوکز).
- در خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک خطر حمله قلبی 4 تا 7 برابر بیشتر از خانم هایی است که به تخمدان پلی کیستیک مبتلا نیستند.
- خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک بیشتر در خطر ابتلا به فشار خون بالا هستند.
- خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک میزان LDL (کلسترول بد) بالا و میزان HDL (کلسترول خوب) پایین دارند.
- خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک می توانند به sleep apnea دچار شوند. در این حالت تنفس برای مدت کوتاهی در طول خواب قطع می شود.
- خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک در معرض ابتلا به افسردگی و اضطراب قرار دارند. در مورد امکان درمان های روانی با پزشک تان مشورت کنید.
- خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک در خطر ابتلا به سرطان آندومتر قرار دارند. پریودهای نامنظم و فقدان تخمک گذاری سبب تولید استروژن می شود اما پروژسترون تولید نمی شود. پروژسترون در فرو ریزی لایه ضخیم شده آندومتر و بروز خونریزی های ماهانه نقش دارد. بدون وجود پروژسترون لایه آندومتریوم، ضخیم شده و می تواند منجر به خونریزی های سنگین یا نامنظم شود. در طول زمان، این امر می تواند به هایپرپلازی آندومتر منجر شود. در این حالت لایه اندومتریوم تا حد زیادی رشد کرده و سرطانی می شوند.
اگر به تخمدان پلی کیستیک مبتلا باشم، برای پیشگیری از عوارض بیماری چه باید بکنم؟
اگر شما به تخمدان پلی کیستیک دچارید، سعی کنید علائم را در سنین پایین تحت کنترل نگاه دارید، این نکته شانس ابتلا به دیابت و بیماری های قلبی را در شما کاهش می دهد. در مورد درمان همه علائم تان با پزشک تان مشورت کنید و برای مثال فقط به باردار شدن توجه نکنید. با پزشک تان در مورد انجام تست های منظم به لحاظ ابتلا به دیابت مشورت کنید. سایر نکاتی که به شما کمک خواهد کرد، عبارت است از:
- تغذیه صحیح
- ورزش کردن
- عدم استفاده از سیگار
چگونه می توانم با تاثیرات روانی تخمدان پلی کیستیک مقابله کنم؟
ابتلا به PCOS شرایط دشواری است. شما ممکن است
- به دلیل تغییرات ظاهری تان احساس خجالت کنید.
- ممکن است نگران باردار شدن تان باشید.
- احساس افسردگی کنید
درمان تخمدان پلی کیستیک می تواند به کاهش نگرانی های شما کمک کند هم چنین اعتماد به نفس تان را افزایش دهد.
