نام ژنریک:

• دگزامتازون

نام لاتین:

• Dexamethazone
• Dexamethazone phosphate

نام تجاری:

• ®Dexone
• ®Decardon

گروه دارویی- درمانی:

• گلوکوکورتیکوئید
• ضد التهاب و ساپرس کننده (سرکوب کننده) ایمنی

طبقه بندی در بارداری:

• گروه C

اشکال دارویی:

• قرص: 0.5 میلی گرم
• الکسیر: 0.5 میلی گرم بر میلی لیتر
• تزریقی: 8 میلی گرم بر 2 میلی لیتر (سدیم)
• قطره استریل چشم و گوش: 0.1%

موارد مصرف، روش و دوزاژ:

• قرص دگزامتازون 0.5 در واکنش های آلرژیک، شرایط التهابی، نئوپلازی، نارسای آدرنال کاربرد دارد:

بالغین: 0.75 تا 9 میلی گرم دگزامتازون به صورت خوراکی 2 تا 4 بار در روز

کودکان: 0.024 تا 0.34 میلی گرم بر کیلوگرم دگزامتازون، خوراکی و در 4 دوز منقسم

• آمپول دگزامتازون در شوک به دلیلی غیر از بحران آدرنال استفاده می شود:

بالغین: 1 تا 6 میلی گرم بر کیلوگرم دگزامتازون روزانه به صورت تزریق وریدی در یک دوز واحد یا 40 میلی گرم به صورت تزریق وریدی هر 2 تا 6 ساعت و PRN (برحسب نیاز).

• آمپول دگزامتازون برای درمان ادم مغزی نیز تجویز می شود:

بالغین: ابتدا 10 میلی گرم دگزامتازون به صورت وریدی و سپس 4 میلی گرم هر 4 ساعت و کاهش دوز تدریجی و سپس قطع دارو طی 5 تا 7 روز.

کودکان: 0.2 میلی گرم بر کیلوگرم فرم خوراکی دگزامتازون در دوزهای منقسم.

• کاربرد دگزامتازون در درمان مننژیت سلی:

بالغین: 8 تا 12 میلی گرم روزانه و سپس کاهش تدریجی دوزاژ طی 6 تا 8 هفته.

• استفاده از آمپول دگزامتازون در تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی:

بالغین و کودکان: دوز اولیه 10 میلی گرم (حداکثر 20 میلی گرم) دگزامتازون به صورت وریدی قبل از شروع شیمی درمانی تجویز می شود. در صورت نیاز به تداوم مصرف در 2 تا 3 روز آینده، کاهش دوز لازم است.

• دگزامتازون برای بهبود ادم تریسموس پس از جراحی های کوچک دندانپزشکی:

0.5 میلی گرم فرم خوراکی دگزامتازون، 2 تا 4 بار در روز (همین دوز می تواند به صورت تزریق عضلانی تجویر شود).

• دگزامتازون برای تخفیف درد فک و صورت به دلیل آرتریت تمپورال:

بالغین: 0.5 میلی گرم فرم خوراکی دگرامتازون، 2 تا 4 بار در روز

کودکان: 0.33 میلی گرم بر کیلوگرم فرم خوراکی دگزامتازون منقسم در سه دوز.

• قطره چشمی دگزامتازون برای کراتیت سطحی، یووئیت، التهاب پلک:

بالغین و کودکان: روزانه 1 تا 2 قطره دگزامتازون، 3 تا 4 بار روی ملتحمه چکانده شود. در التهاب شدید ابتدا 1 تا 2 قطره دگزامتازون در هنگام بیداری و هر 2 ساعت در شب تجویز می شود.

• قطره استریل دگزامتازون برای بهبود التهاب کانال گوش خارجی:

بالغین و کودکان: 3 تا 4 قطره دگزامتازون 2 تا 3 بار در روز

مکانیسم اثر:

• دگزامتازون پاسخ بافتی به فرایند التهاب را کاهش می دهد و از تجمع سلول های التهابی در موضع، فاگوسیتوز، سنتز آنزیم لیزوزومال و آزاد شدن واسطه های التهابی جلوگیری می کند. هم چنین واکنش های ایمنی سلولی را سرکوب می کند.

فارماکوکینتیک:

• جذب گوارشی دگزامتازون با فرم خوراکی و تزریقی (قرص دگزامتازون و آمپول دگزامتازون) بالاست.
• دگزامتازون نیمه عمر 110 تا 200 دقیقه دارد.
• مدت اثر دگزامتازون حدود 3 روز است.
• دگزامتازون از طریق ادرار دفع می شود.

نکات با اهمیت:

• در درمان اوتیت عفونی (گوش درد) و به هنگام تجویز قطره دگزامتازون باید خطر تشدید عفونت یا بروز عفونت ثانویه را در نظر داشت و در صورت شدید بودن التهاب و ادم از قطره دگزامتازون در گوش درد و عفونت گوش استفاده کرد.
• افزایش سطح گلوکز، کلسترول، تری گلیسرید خون، کاهش پتاسیم، کلسیم، T3 و T4 به هنگام مصرف دگزامتازون باید در نظر گرفته شود.

موارد منع مصرف:

• حساسیت شدید
• آمیبیاز فعال یا پنهان
• عفونت قارچی سیستمیک
• سل فعال
• واریسلا

موارد احتیاط:

• DM (دیابت شیرین)
• هرپس سیمپلکس
• CHF
• هیپوتیروئیدی
• MG
• کراتیت
• سایکوز
• گلوکوم زاویه بسته

تداخلات دارویی:

• در صورت مصرف همزمان دگزامتازون با ضد انعقادهای خوراکی و ضد التهابی های غیر استروئیدی خطر خونریزی گوارشی را افزایش می دهد.
• مصرف دگزامتازون همراه با گلیکوزیدهای قلبی خطر هایپوکالمی و سمیت دارو بیشتر می شود.
• باربیتورات ها، فنی توئین، ریفامپین، متابولیسم استروئید (دگرامتازون) را افزایش می دهد. این داروها نیمه عمر دگزامتازون را کم می کند.
• دگزامتازون سطح INH را در خون کاهش می دهد.

عوارض جانبی:

هر دارو به موازات ایجاد اثرات درمانی مورد نظر، ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه کلیه این عوارض در یک فرد مشاهده نمی شود ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید.

• CNS: سردرد، تحریک پذیری، بی قراری، بی خوابی، سرخوشی، افسردگی
• GI: تهوع، سوزش معده، پر اشتهایی، اتساع شکم، زخم پپتیک، رشدعفونت های قارچی فرصت طلب
• Other: آکنه، هیرسوتیسم، هایپرگلایسمی، سندرم کوشینگ،  پوکی استخوان، هیپوکالمی، احتباس مایعات
• CV: هایپرتنشن، CHF

مصرف در بارداری و شیردهی:

• دگزامتازون در بارداری جز گروه C می باشد(در سه ماه اول جز گروه D است). بنابراین مصرف دگزامتازون در بارداری با احتیاط و در صورت نیاز تجویز می شود.
• استفاده طولانی مدت از کورتون ها مانند دگزامتازون در اوایل بارداری باعث بروز شکاف کام در یک درصد نوزادان می شود.
• همچنین کورتون ها مانند دگزامتازون به شیر مادر وارد می شوند و ممکن است در شیرخوار کاهش رشد، اختلال در تولید کورتیکواستروئیدهای اندروژن یا عوارض دیگر را باعث شود.
• بنابراین مصرف دگزامتازون در شیردهی توصیه نمی شود و مادرانی که از داروهای کورتون مانند دگزامتازون استفاده می کنند نباید به نوزاد خود شیر دهند.

توجهات پزشکی - پرستاری:

• در حین درمان با دگزامتازون، گلوکز، پتاسیم، کلسیم، CBCچک شود.
• در صورت بروز هیپوکالمی، هیپرکلیسمی و کاهش سلول های سفید خونی پزشک باید مطلع شود.
• نبض و فشار خون هر 4 ساعت چک شود.
• وزن بیمار به طور روزانه چک شود.
• در درمان طولانی مدت با دگزامتازون، سطح کورتیزول پلاسما باید چک شود. (در ساعت 8 صبح، باید 135 تا 635 میلی مول بر لیتر باشد.
• نشانه های هیپوکالمی را مورد توجه قرار دهید: تهوع، استفراغ، خستگی، دیس ریتمی، پر ادراری، افسردگی، پارستزی.
• به نشانه های هایپرتنشن ، ادم و علائم قلبی توجه کنید.
• درمان را از کمترین دوز موثر دگزامتازون آغاز کنید.
• تزریق عضلانی را در عضلات حجمی انجام دهید.
• برای پیشگیری از سرکوب آدرنال دگزامتازون را در یک دوز صبحگاهی تحویز کنید.
• در صورت استفاده از سوسپانسیون دارو، تجویز وریدی آن مجاز نیست.
• در مصرف قطره چشمی دگزامتازون تست های چشمی و اندازه گیری IOP را مورد توجه قرار دهید.

توجهات بیمار - خانواده:

• برای کاهش نشانه های گوارشی قرص دگزامتازون را با غذا یا شیر مصرف کنید.
• از مصرف داروهای غیر نسخه ای، الکل و سالیسیلات ها خودداری کنید.
• به نشانه های نارسایی آدرنال اعم از تهوع، خستگ، بی اشتهایی، ضعف، دیس پنه، درد مفاصل توجه کنید.
• از تماس با افراد عفونی مبتلایان به آبله مرغان، زونا و سایر بیماری های ویروسی بپرهیزید.
• در صورت کاهش واکنش درمانی به پزشک اطلاع دهید.
• قطره چشمی دگزامتازون را در کیسه تحتانی پلک بریزید و پس از آن زاویه داخلی چشم را بفشارید تا از جذب سیستمیک جلوگیری شود.
• پس از مصرف قطره دگزامتازون ممکن است تاری دید، خارش و سوزش و خشکی پوست اطراف چشم ایجاد شود.
• در طول درمان با دگزامتازون از مصرف هرگونه واکسن به صورت خودسرانه خودداری نمائید.

شرایط نگهداری دارو:

• در جای خنک و دور از رطوبت نگاهداری شود.