مقدمه
هپاتیت یک لفظ کلی در پزشکی و به معنای التهاب کبد می باشد که توسط عوامل مختلفی از جمله ویروس ها مانند ویروس هپاتیت بی و یا هپاتیت سی، مصرف زیاد الکل، برخی از داروها از جمله داروهای گیاهی و سموم می تواند اتفاق بیفتد. اکثر بیماران هپاتیت سی فاقد علایمی هستند یا دچار علایم خفیفی می باشند لذا اکثر بیماران نمی دانند که آلوده به ویروس شده اند. در برخی از بیماران با گذشت زمان می تواند ویروس هپاتیت سی مزمن شده و به کبد آسیب برساند و منجر به سیروز کبدی شود. مصرف الکل و افزایش وزن در ایجاد سیروز کبدی در چنین بیماران آلوده به هپاتیت سی جزء فاکتور های خطر محسوب می شوند.
نحوه انتقال هپاتیت سی
اکثر بیماران نمی دانند که چگونه و کی آلوده به ویروس هپاتیت سی شده اند. انتشار ویروس هپاتیت سی از طریق تماس با خون آلوده است و بیشتر بیماران از طرق زیر آلوده به هپاتیت سی می شوند:
- استفاده از سرنگ و سوزن مشترک جهت تزریق دارو
- دریافت فراورده های خونی قبل از سال 1374
- آمیزش جنسی با فرد آلوده به هپاتیت سی
- خالکوبی به جهت زیبایی چهره نظیر خالکوبی ابرو توسط وسایل غیر استریل
- زخمی شدن با وسیله ای که با خون آلوده تماس داشته است. (مانند کارکنان بخش بهداشت و درمان و آزمایشگاهی)
- انتقال هپاتیت سی از مادر آلوده حامله به فرزند با شانس حدود 5 درصدی
توجه: هپاتیت سی از طریق دست دادن، بوسیدن فرد آلوده، آشپزی کردن و در یک مکان غذا خوردن، معاشرت معمول در محل کار و منزل، در آغوش گرفتن مبتلایان، از راه هوا و سرفه و عطسه، شنا کردن در یک استخر منتقل نمی شود.
هپاتیت حاد یا هپاتیت مزمن:
هپاتیت حاد: وقتی فردی برای بار اول به ویروس هپاتیت سی آلوده گردد به عفونت حاد هپاتیت سی مبتلا می شود که برخی در این مرحله می توانند با ویروس هپاتیت سی مبارزه کرده و بهبودی کامل یابند اما حدود 60 تا 80 درصد افراد نمی توانند بر ویروس پیروز شوند و دچار هپاتیت مزمن می شوند که به این معناست که ویروس هپاتیت سی در بدن آنان فعال می ماند حتی اگر فرد علایمی نداشته باشد.
علایم هپاتیت سی:
اکثر بیماران هپاتیت سی بدون علامت هستند. در بین آن کسانی هم که علامت دار می شوند شایعترین علامت هپاتیت سی خستگی است. و سایر علایم هپاتیت سی شامل تهوع، کاهش اشتها، درد مفصل و عضله، ضعف و کاهش وزن است.
تشخیص هپاتیت سی:
تشخیص این بیماری توسط انجام آزمایش آنتی بادی ضد ویروس (پادزهر بدن علیه ویروس) است. راه دیگر چک کردن ماده ژنتیکی خود ویروس موسوم به RNA توسط روش PCR است. در کسانی که روش آنتی بادی آنها منفی است، نیاز به آزمایش دیگری نیست: در کسانی که بیماری فعال دارند هم روش آنتی بادی و هم روش PCR آن ها مثبت است.
در افرادی که تست آنتی بادی مثبت دارند ولی PCR منفی است یا به دلیل مثبت کاذب بودن تست آنتی بادی است و یا بیانگر این است که فرد قبلا مبتلا به هپاتیت سی بوده است ولی بدن آن ار از بین برده است.
بعد از تشخیص هپاتیت سی چه اقدام دیگری لازم است؟
با توجه به اینکه حدود 6 گونه (ژنوتیپ) هپاتیت سی وجود دارد که هر گونه از جهت درمان، داروهای متفاوتی لازم دارد. لذا تعیین گونه یکی از اقداماتی است که باید انجام داد. بررسی دیگری که مهم است تعیین نمودن میزان آسیب وارده به کبد ناشی از هپاتیت سی در زمان تشخیص است که این امر توسط یک سری آزمایشات، سونوگرافی مخصوص موسوم به فیبرواسکن کبدی و یا ندرتا نمونه برداری از کبد صورت می گیرد. اقدام بعدی چک کردن افراد مبتلا به بیماری های همزمان دیگری همچون هپاتیت B و نیز ویروس HIV (ایدز) می باشد.
درمان هپاتیت سی:
در چند سال اخیر داروهای جدیدی برای هپاتیت سی یافت شده است که در اکثر بیماران منجر به بهبودی آنان می گردد.
در چه کسانی درمان هپاتیت سی توصیه می شود؟
با توجه به کم عارضه بودن دارو های جدید، می توان درمان را برای هر بیمار هپاتیت سی مد نظر قرار داد. البته باید توجه داشت داروهای ضد ویروس در طی حاملگی شروع نشود. چون هنوز بی خطری آن در حاملگی ثابت نشده است.
روش های درمانی:
بیماران جهت درمان یک یا چند دارو را برای چند ماه (2 تا 6 ماه) می بایست دریافت کنند که ترکیب دارویی و مدت درمان بر اساس ژنوتیپ (گونه) ویروس و میزان آسیب به کبد و شرایط جسمی بیمار توسط پزشک تعیین می گردد.
عوارض داروهای هپاتیت سی:
اکثر داروهای جدید دارای عوارض جدی نمی باشند و بیشترین عوارض دیده شده شامل سردرد، خستگی و یا ایجاد تهوع است. به هر حال هر نوع عارضه ای که شما را می آزارد به وجود آید آن را باید با پزشکان مطرح نمایید ولی این موضوع را به یاد داشته باشید داروهایتان را قطع نکنید مگر آنکه پزشکتان به شما بگوید. چون گاها می توان با مصرف یک سری داروی دیگر یا کاهش دوز داروی شما عوارض شما کنترل گردد و به هر حال بدانید که اگر پزشکتان نتواند عوارض درمان را به طور کامل برطرف کند شما تنها چند وقتی که دارو مصرف می کنید دچار عوارض می باشید و اگر مقاومت داشته باشید و با برخی عوارض دارو مقابله نمایید در نهایت شانس بهبودی از بیماری را خواهید داشت.
آیا شما بهبود می یابید؟
اگر شما دارویتان را طبق دستور مصرف نمایید شانس بهبودی شما بسیار زیاد می باشد و این شانس بالای 90 درصد می باشد. البته در کسانی که قبلا درمان گرفته اند و یا دچار سیروز کبدی می باشند شانس بهبودی کمتر است. معمولا 3 تا 6 ماه بعد از اتمام درمان پزشک از شما آزمایش به عمل می آورد که ببیند بهبودی رخ داده است یا خیر و اگر نشانه و رد پایی از ویروس هپاتیت سی در خون شما به روش PCR یافت نشود به معنای بهبودی شما خواهد بود. و اگر شما بهبودی نیافته باشید ممکن است رژیم درمان دیگری برای شما شروع شود و یا صبر کنند تا درمان جدیدتری یافت گردد. بهبودی هپاتیت سی به این معنا خواهد بود که ویروس درون خون شما وجود ندارد و دیگر آسیبی هم به کبد شما نخواهد رسید و حتی در اکثر افرادی که ویروس سبب درجاتی از آسیب به کبد شده است، می تواند آسیب رو به بهبودی برود. اما در کسانی که دچار سیروز کبدی شده اند حتی بعد از بهبودی هپاتیت سی ریسک کمی از بدتر شدن بیماری کبدی یا ابتلا به سرطان کبد وجود خواهد داشت. توجه داشته باشید بهبودی از هپاتیت سی به معنای مصونیت از ابتلای مجدد به هپاتیت سی نخواهد بود و اگر شما مجددا اقدامات پر خطر انجام دهید یا با افراد آلوده مواجه شوید امکان ابتلای مجدد را خواهید داشت.
اهمیت مصرف دارو به موقع و طبق دستور
در صورت عدم مصرف مناسب دارو، فراموش کردن مکرر دارو یا کم کردن دوز دارو شانس مقاوم شدن ویروس هپاتیت سی به دارو بسیار زیاد خواهد شد لذا باید تمهیداتی بیندیشید که دارو را حتما طبق دستور و سر وقت مصرف نمایید.
عوارض بیماری هپاتیت سی مزمن:
در صورت عدم درمان ویروس هپاتیت سی در دراز مدت سبب آسیب های جدی به کبد و ایجاد سیروز کبدی خواهد شد که به معنای کوچک شدن و سفت شدن کبد و عدم کارکرد نرمال کبد خواهد بود. البته درمان هپاتیت سی در این مرحله از بیماری هم می تواند خطر ابتلا به سرطان کبد و عوارض دیگر کبدی را کاهش دهد ولی حتی علی رغم بهبودی هپاتیت سی در بیماران مبتلا به سیروز کبدی لازم است که بیمار به طور مرتب تحت بررسی ها و چک دوره ای قرار گیرد.
دکتر سید علاء کاظمینی
برگرفته از: وبسایت Uptodate 2018
