دروانا: 

قبل از ورود به بحث روش برداشتن دو طرفه لوله های رحمی و تخمدان ها به منظور پیشگیری از ابتلا به سرطان تخمدان ضروریست به مطالب زیر توجه شود.

سرطان تخمدان، دومین سرطان شایع مرتبط با دستگاه تناسلی زنان و شایعترین علت مرگ بدلیل سرطان های زنان است. خطر ابتلا به این سرطان در کل جامعه 1.4 % است و سن متوسط ابتلا 57 سالگی است.

شانس بقای 5 ساله کمتر از 45 % است، زیرا در زمان تشخیص در 75 % بیماران، سرطان به خارج از تخمدان ها گسترش پیدا کرده است.

عوامل خطر مرتبط با این سرطان کدامند؟

1. مهمترین عامل، سابقه خانوادگی است که در کمتر از 10-15% مبتلایان به سرطان تخمدان وجود دارد. اگر سابقه ابتلا به سرطان اپیتلیالی تخمدان در یک فرد در خانواده باشد، خطر برای افراد دیگر به 4-5% می رسد ولی اگر دو نفر مبتلا شده باشند به 7 % می رسد.
2. افرادی که ناقل جهش ژن های BRCA1 و BRCA2 باشند را سندرم های ارثی سرطان می گویند. در صورتیکه دو نفر از افراد درجه یک به این سرطان مبتلا شده باشند احتمال برای فرد دیگر به 13-50% می رسد.
   90% سندرم های ارثی سرطان به دلیل جهش در ژن های BRCA است.
   خطر ابتلا به سرطان پستان نیز در زنانی که جهش ژن BRCA دارند بالاست.
   خانمی که ناقل BRCA1 باشد 35-46% خطر ابتلا به سرطان تخمدان دارد و اگر ناقل BRCA2 باشد 13-23% شانس ابتلا به سرطان تخمدان را دارد.
3. سندرم Lynch یک سندرم ژنتیکی دیگر است که با سرطان غیر پولیپوئیدی ارثی کولورکتال و سرطان آندومتر همراه است. شانس سرطان تخمدان در این افراد 3-14% است.
4. سندرم Peutz_Jeghers (پوتز جگر) که در آن سندرم ژنتیکی، خطر ابتلا به سرطان تخمدان 20% است.
5. خطر سرطان تخمدان در زنانی که حاملگی داشته اند، قرص ضد بارداری مصرف کرده اند، شیردهی داشته اند، لوله های رحمی شان را بسته اند و یا هیسترکتومی (برداشتن رحم) به علاوه BSO (برداشتن دو طرفه لوله تخمدان) شده اند، کاهش می یابد.
   مصرف قرص های پیشگیری از بارداری به طور مشخصی خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کم می کند و این امر با افزایش طول و مدت مصرف قرص بیشتر می شود.
   به طور آماری هر 5 سال مصرف قرص ضد بارداری 20% خطر را کاهش می دهد و با 15 سال مصرف خطر به نصف کاهش می یابد.
   و اگر سابقه خانوادگی سرطان تخمدان وجود نداشته باشد این اثر تا 30 سال پس از قطع مصرف قرص باقی می ماند.
   آمارها نشان می دهد خود برداشتن رحم به تنهایی و یا بستن لوله های رحمی 34% خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش می دهد.
   سابقه مصرف قرص ضد بارداری و بستن لوله های رحمی هر دو با هم 72% شانس ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش می دهد.
   این امر بر مطالعاتی که بیانگر اثر لوله های رحمی به عنوان شروع کننده سرطان های سروزی تخمدان هستند صحه می گذارد.
   شیر دادن بیش از 12 ماه به طور قابل ملاحظه ای خطر ابتلا به سرطان های اپیتلیالی تخمدان را کم می کند.
   نازایی و عدم بارداری با خطر بالاتر ابتلا به این نوع سرطان همراه است.
   مصرف دارو های کمک باروری شانس سرطان تخمدان را افزایش نمی دهد.
6. آندومتریوز تخمدان خطر ابتلا به سرطان تخمدان را مختصری افزایش می دهد. این خطر 5% است. ولی این سرطان ها خوش خیم ترند و با بقای عمر بیشتری همراهند.
7. PCO هم کمی موجب افزایش خطر می گردد.

آیا راهی برای غربالگری سرطان تخمدان وجود دارد؟

انجام سالیانه سونوگرافی واژینال و اندازه گیری یک تومور مارکر به نام CA125 که هر کدام به تنهایی 3% اثر پیشگویی کنندگی دارند و نتایج مثبت کاذب بالائی دارند و به طور آماری نقشی در کاهش سرطان های تخمدان نداشته اند و امروزه توصیه نمی شود. عوارض ناشی از جراحی های بی مورد را هم باید اضافه کنیم. لذا در حال حاضر فقط مصرف قرص های پیشگیری از بارداری و برداشتن پیشگیرانه تخمدان ها تنها راه برای جلوگیری از ابتلا به سرطان تخمدان می باشد.

BRCA1 یک واریان ژنی خیلی نادر است در کمتر از 1 % افراد جامعه دیده می شود.

جهش ژن BRCA1 و BRCA2 در زنان سفید پوست 5-10% در سرطان پستان، 10-15% در سرطان تخمدان دیده می شود.

شیوع ژن BRCA1 در کل جمعیت 1/500 - 1/800 است. (BRCA2 کمتر از این می باشد)

جهش ژن BRCA1 و BRCA2 خطر سرطان پستان (60-70%) را 5 برابر می کند و خطر سرطان تخمدان (50%) را 3-5 برابر می کند.

تغییر شرایط زندگی مثل کاهش وزن و درمان چاقی، کاهش مصرف الکل، کاهش سطح چربی غذاها، افزایش فعالیت فیزیکی توصیه می شود.

جراحی های پروفیلاکتیک

1. برداشتن دو طرفه پستان ها
2. برداشتن دو طرفه لوله و تخمدان ها

چه زنانی کاندید BSO هستند؟

1. زنان پر خطر با موتاسیون BRCA1 و BRCA2
2. زنان با سابقه فامیلی قوی ابتلا به سرطان تخمدان
3. پره منوپوز - بالای 35 سال - که از نظر فرزند آوری کامل شده است.

برداشتن لوله و تخمدان دو طرفه

در مورد سرطان تخمدان 90% کاهش سرطان تخمدان دارد.

در مورد سرطان پستان 50% کاهش سرطان پستان را به همراه دارد.

عوارض:

آیا هورمون درمانی جایگزین لازم است؟

بله - خطر مرگ زودرس، بیماری قلبی و مشکلات عصبی را کاهش می دهد. چون خطر استروژن تنها از استروژن به علاوه پروژسترون کمتر است.

برداشتن رحم هم توصیه می شود.

هورمون درمانی با حداقل دوز و تا 51 سالگی توصیه می شود.

آیا ماستکتومی دو طرفه موجب کاهش ابتلا به سرطان پستان می شود؟

بله تا 90%

ولی چرا پس به جای آن برداشتن لوله و تخمدان ها توصیه شده؟

چون خطر هر دو سرطان تخمدان و پستان را کاهش می دهد و ضمنا راه دیگری برای کاستن خطر سرطان تخمدان وجود ندارد.

تشخیص مراحل اولیه سرطان تخمدان امکان پذیر نیست در صورتی که برای پستان ماموگرافی و MRI وجود دارد.

برداشتن تخمدان ها به ظاهر فرد صدمه نمی زند.

تصمیم گیری برای اوفارگتومی پروفیلاکتیک بسیار چالش برانگیز است و پاسخ واضح و روشنی ندارد. باید خود شخص پس از مشاوره با متخصص ژنتیک این تصمیم را بگیرد.

زنانی که قبل از 45 سالگی اوفارکتومی می شوند انگار 20-30 سال مسن تر شده اند و خطر اضطراب، افسردگی، اعتیاد، دمانس، شیزوفرنی، هیپرلیپیدمی، هیپرتانسیون، دیابت، آرتریت، آسم، استئوپروز افزایش می یابد.

دکتر ژاله فاضل سرجویی

جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی

سرکار خانم دكتر ژاله فاضل، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی از دانشگاه شهید بهشتی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و انجمن علمی جراحی های کم تهاجمی زنان ایران می باشند.کولپوسکوپی از دانشگاه تهران می باشند.

مشاهده پروفایل دکتر ژاله فاضل سرجویی