کیست فولیکولار تخمدان تحت عنوان کیست خوش خیم تخمدان یا کیست فانکشنال شناخته می شود. این کیست ها کیسه های پر شده از مایع بافتی هستند که بر رو یا داخل تخمدان ها ایجاد می گردند. این ها اغلب در نتیجه تخمک گذاری و در خانم هایی که در سنین باروری قرار دارند دیده می شوند. ایجاد کیست فولیکولار تخمدان در سنین قبل از بلوغ بسیار نادر است. خانم های یائسه نیز دچار این نوع کیست تخمدان نمی شوند. هر نوع کیستی که بعد از بروز یائسگی ایجاد گردد باید مورد ارزیابی قرار گیرد. بیشتر کیست های فولیکولار بدون درد و خطر هستند؛ این کیست ها سرطانی نبوده و اغلب به خودی خودی در چند چرخه قاعدگی بعدی برطرف می شوند. در موارد نادر، کیست فولیکولار تخمدان می تواند منجر به عواقبی گردد که نیاز به پیگیری پزشکی دارد.
علائم کیست فولیکولار تخمدان
بیشتر این کیست ها علائمی را سبب نمی گردند. اگر فرد کیست فولیکولاری داشته باشد که بزرگ شده یا متلاشی شده است ممکن است علائمی چون درد در پایین شکم، فشار یا نفخ در قسمت پایینی شکم، تهوع و استفراغ، حساسیت به درد در سینه ها و تغییراتی در طول چرخه قاعدگی را تجربه کند. اگر فرد درد شدید یا ناگهانی را در شکم خود احساس کند خصوصا اگر با تهوع یا تب همراه باشد، باید سریعا به پزشک مراجعه نماید؛ این درد ممکن است نشانه ای از متلاشی شدن کیست فولیکولار تخمدان یا مشکلات اورژانسی جدی تر باشد.
علت کیست فولیکولار تخمدان
کیست های فولیکولار در نتیجه چرخه قاعدگی طبیعی ایجاد می شوند. اگر فرد بارور بوده و در سنین باروری قرار داشته باشد، تخمدان ها ماهانه فولیکول های کیست مانندی را ایجاد می کنند. این فولیکول ها هورمون های مهم استروژن و پروژسترون را تولید می نمایند و همچنین تخمکی را در زمان تخمک گذاری آزاد می کنند. اگر فولیکول نترکد یا تخمک را آزاد نکند، به کیست تبدیل می شود؛ کیست می تواند به رشد ادامه داده و با مایع یا خون پر شود.
فاکتورهای خطر کیست فولیکولار تخمدان
کیست فولیکولار بیشتر میان خانم هایی که در سنین باروری قرار دارند شایع است. اگر فرد در گذشته کیست تخمدان داشته است، چرخه های قاعدگی نامنظم دارد، در 11 سالگی اولین قاعدگی را تجربه کرده است، از داروهای باروری استفاده می کند، به عدم تعادل هورمونی مبتلا است، چربی اضافی خصوصا در بالا تنه خود دارد و یا استرس زیادی را متحمل می شود، احتمال بروز کیست فولیکولار تخمدان در او بیشتر است.
تشخیص کیست فولیکولار تخمدان
بیشتر کیست های فولیکولار بدون علامت بوده و به خودی خود و بدون نیاز به درمان برطرف می شوند. در برخی موارد، پزشک ممکن است به کمک معاینه روتین فیزیکی وجود کیست فولیکولار را تشخیص دهد. اگر فرد در سنین باروری قرار داشته باشد و علائمی ظاهر نسازد، پزشک اجازه می دهد که کیست به خودی خود برطرف شود. او به طور مرتب کیست را در چکاپ ها بررسی می کند تا از عدم رشد آن اطمینان یابد. در برخی موارد، پزشک ممکن است سونوگرافی واژینال یا تست های دیگر را برای تشخیص کیست فولیکولار تخمدان توصیه کند. اگر بیمار درد در پایین شکم یا سایر علائم را تجربه می کند، پزشک یک معاینه لگنی را برای تشخیص علت آن انجام می دهد. بسته به علائم و سابقه پزشکی فرد، در مواردی انجام سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی توصیه می شود. تشخیص دقیق مشکل توسط پزشک بسیار اهمیت دارد؛ علائم ترکیدن کیست مشابه علائم آپاندیسیت و سایر شرایط هستند.
درمان کیست فولیکولار تخمدان
اگر تشخیص کیست فولیکولار تخمدان انجام گیرد اما علائمی ظاهر نگردد، ترجیح پزشک این است که کیست بدون درمان خاصی باقی بماند. با این حال، به بیمار توصیه می شود که سونوگرافی لگنی را برای اطمینان از عدم رشد کیست فولیکولار انجام دهد. اگر فرد کیست فولیکولاری داشته باشد که به اندازه ای بزرگ شده است که موجب درد یا انسداد خونرسانی به لوله های فالوپ یا تخمدان ها می گردد، پزشک انجام جراحی را برای درمان کیست فولیکولار تخمدان توصیه می کند. همچنین اگر بیمار بعد از یائسگی به هر نوع کیستی دچار شده باشد، جراحی انجام می گیرد. برای کمک به پیشگیری از بروز مجدد کیست ها، پزشک داروهای ضد بارداری یا سایر درمان ها را برای کنترل سطح هورمون ها تجویز می کند.
