مشکلاتی که با استفاده از معاینه خارجی نتوان آن را به درستی ارزیابی کرد با استفاده از روش های کم تهاجمی مانند جراحی لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی می توان مورد بررسی عمیق تر قرار داد. در بررسی مشکلات ناباروری نیز بسته به شرایط و موقعیت انجام جراحی لاپاراسکوپی به عنوان یک گزینه پیشنهاد داده می شود. لاپاراسکوپی تشخیصی برای بررسی بیرون رحم، لوله های فالوپ، تخمدان ها و نواحی داخلی لگن استفاده می شود. جراحی لاپاراسکوپی تشخیصی همچنین برای بررسی داخل حفره رحمی نیز استفاده می گردد. اگر شرایط غیر نرمالی در این میان تشخیص داده شود در آن صورت ممکن است جراحی لاپاراسکوپی درمانی انجام گیرد بنابراین در این صورت دیگر نیازی به انجام جراحی ثانویه وجود نخواهد داشت. جراحی لاپاراسکوپی باید توسط متخصصی انجام گیرد که در این زمینه دانش، مهارت و تجربه کافی دارد. در جراحی لاپاراسکوپی تشخیصی خیلی از مشکلات زنان اعم از آندومتریوز، فیبروم رحم، کیست تخمدان، چسبندگی یا بافت اسکار همچنین بارداری خارج از رحم تشخیص داده می شود. جراحی لاپاراسکوپی تشخیصی در برخی موارد به عنوان بخشی از ارزیابی اولیه نازایی در هر دو شریک جنسی انجام می گردد.
به طور کلی جراحی لاپاراسکوپی به صورت سرپایی و با استفاده از بیهوشی جنرال انجام می گیرد. بعد از دریافت بیهوشی دستگاهی شبیه به تلسکوپ از طریق ناف وارد بدن می شود. سپس از گاز کربن دی اکسید برای پر کردن شکم استفاده می گردد، به این ترتیب دیواره شکم از ارگان های داخلی دور می شود و احتمال آسیب به سایر ارگان ها مانند روده، مثانه و عروق خونی کاهش می یابد. ممکن است به ایجاد برش هایی کمتر از یک اینچ نیز نیاز داشته باشیم. در طول جراحی لاپاراسکوپی جراح با استفاده از لاپاراسکوپ می تواند رحم، لوله های فالوپ و تخمدان ها را معاینه کند. پروب کوچکی معمولا از یکی از سوراخ ها در پایین شکم وارد می شود تا ارگان های لگنی به منظور ایجاد دید واضح حرکت داده شود. ممکن است مایعی نیز از طریق دهانه رحم وارد رحم و لوله های فالوپ شود تا احتمال انسداد در لوله فالوپ بررسی گردد. اگر در طول جراحی لاپاراسکوپی تشخیصی ناهنجاری مشاهده نشد برش های ایجاد شده با استفاده از بخیه بسته می شود اما اگر ناهنجاری مشخص گردید در آن صورت جراحی لاپاراسکوپی درمانی انجام می گردد.
در طول جراحی لاپاراسکوپی خیلی از اختلالات موجود در حفره شکمی درمان می شود. به منظور انجام جراحی لاپاراسکوپی درمانی ابزارهای بیشتری مانند الکتروسرجیکال، لیزر و ابزارهای انبر مانند ممکن است مورد نیاز باشد. بنابراین در جراحی لاپاراسکوپی درمانی انجام چند برش در برخی موارد الزامی می باشد. انتخاب تکنیک و ابزارها به هنگام جراحی لاپاراسکوپی بستگی به فاکتورهای متعددی اعم از تجربه متخصص و موقعیت ناهنجاری خواهد داشت. اسکارهای موجود در لوله های فالوپ و تخمدان ها همچنین برداشت کیست های تخمدانی، درمان بارداری خارج از رحم و تخریب ضایعات آندومتریوز موجود در خارج از رحم بخشی از اندیکاسیون های جراحی لاپاراسکوپی درمانی می باشد. در صورت آسیب تخمدان ها یا لوله های فالوپ نیز امکان استفاده از جراحی لاپاراسکوپی درمانی وجود دارد.
همانند همه جراحی ها انجام این جراحی نیز عوارضی مانند عفونت و تحریک پوستی را به همراه دارد. احتمال ایجاد چسبندگی در این جراحی کمتر از لاپاراتومی می باشد. در نزدیکی برش جراحی لاپاراسکوپی احتمال ایجاد هماتوم وجود دارد. عفونت های شکمی یا لگنی نیز ممکن است به دنبال جراحی لاپاراسکوپی ایجاد شود. احتمال آسیب به ارگان هایی مانند روده ها و مثانه و نیاز به انجام جراحی ترمیمی به دنبال جراحی لاپاراسکوپی وجود دارد. سابقه جراحی قبلی در شکم از جمله در روده ها، چاقی و آندومتریوز شدید احتمال بروز این مورد از عوارض جراحی لاپاراسکوپی را افزایش می دهد.
