نام ژنریک:

• استامینوفن

نام لاتین:

• Acetaminophen

نام تجاری:

• ®Tylenol
• ®Panadol
• ®Acephen

گروه دارویی- درمانی:

• مشتق پارا آمینوفنل
• ضد درد غیر مخدر
• ضد تب

طبقه بندی در بارداری:

• گروه B

اشکال دارویی:

• قرص جویدنی: 80 میلی گرم
• قرص: 325 میلی گرم و 500 میلی گرم، قرص استامینوفن همراه با کدئین (استامینوفن کدئین)
• کپسول: 500 میلی گرم
• قطره کودکان: 100 میلی گرم/میلی لیتر
• شربت خوراکی: 120 میلی گرم/5 میلی لیتر
• سوسپانسیون خوراکی: 120 میلی گرم/5 میلی لیتر
• شیاف کودکان: 125 میلی گرم
• شیاف بزرگسالان: 325 میلی گرم
• آمپول: 10 میلی گرم/میلی لیتر، 100 میلی گرم/میلی لیتر و 150 میلی گرم/میلی لیتر

موارد مصرف:

• استامینوفن در دردهای خفیف تا متوسط و تب مصرف می شود. 

روش و مقدار مصرف:

نحوه و مقدار مصرف استامینوفن در بالغین، کودکان و نوزادان به شرح زیر می باشد:

• بالغین و کودکان بالای 12 سال: 325 میلی گرم تا 650 میلی گرم از دارو با توجه به شدت درد، از راه خوراکی (قرص استامینوفن 325 یا 500) یا رکتال (شیاف استامینوفن 325 برای بزرگسالان) هر 4 ساعت در صورت نیاز مصرف می شود.
• کودکان 11 تا 12 سال: 480 میلی گرم هر 4 تا 6 ساعت از راه خوراکی (قرص استامینوفن 325، قرص جویدنی استامینوفن) یا رکتال (شیاف استامینوفن برای کودکان) مصرف می شود.
• کودکان 9 تا 11 سال: 400 میلی گرم هر 4 تا 6 ساعت از راه خوراکی (قرص یا شربت استامینوفن) یا رکتال (شیاف استامینوفن برای کودکان) مصرف می شود.
• کودکان 6 تا 9 سال: 320 میلی گرم هر 4 تا 6 ساعت از راه خوراکی (شربت استامینوفن یا سوسپانسیون خوراکی) یا رکتال (شیاف استامینوفن 125 برای کودکان) مصرف می شود.
• کودکان 4 تا 6 سال: 240 میلی گرم هر 4 تا 6 ساعت از راه خوراکی (شربت استامینوفن یا سوسپانسیون خوراکی) یا رکتال (شیاف استامینوفن 125 برای کودکان) مصرف می شود.
• کودکان 2 تا 4 سال: 160 میلی گرم هر 4 تا 6 ساعت از راه خوراکی (شربت استامینوفن یا سوسپانسیون خوراکی) یا رکتال (شیاف استامینوفن 125 برای کودکان) مصرف می شود.
• نوزادان 12 تا 24 ماه: 120 میلی گرم هر 4 تا 6 ساعت از راه خوراکی (شربت یا قطره خوراکی استامینوفن برای نوزادان) یا رکتال مصرف می شود.
• نوزادان 4 تا 11 ماه: 80 میلی گرم هر 4 تا 6 ساعت از راه خوراکی (قطره خوراکی استامینوفن برای نوزادان) یا رکتال مصرف می شود.
• نوزادان زیر 3 ماه: 40 میلی گرم هر 4 تا 6 ساعت از راه خوراکی (قطره خوراکی استامینوفن برای نوزادان) یا رکتال مصرف می شود.

مکانیسم اثر:

• اثر ضد تب: استامینوفن تاثیر مستقیم بر روی مرکز کنترل حرارت هیپوتالاموس دارد.
• اثر ضد درد: این دارو باعث افزایش آستانه درد می شود.

فارماکوکینتیک:

• نیمه عمر استامینوفن 1 تا 4 ساعت است.
• استامینوفن از راه ادرار دفع می شود.

نکات با اهمیت:

• استامینوفن در انواع قرص های سرماخوردگی نیز موجود است. قرص استامینوفن در دوز های 325 و 500 میلی گرم موجود است که دوز 500 میلی گرم آن می تواند با کدئین همراه باشد (استامینوفن کدئین 500) و قرص استامینوفن 80 میلی گرم به صورت جویدنی است که در کودکان کاربرد دارد. 
• شروع اثر دارو کوتاه است و بعد از 11 دقیقه که دارو به صورت خوراکی مصرف می شود، اثرات ضد درد استامینوفن ظاهر می گردد.
• می توان از 1 گرم در روز تا نهایتا 3 گرم در روز از استامینوفن استفاده کرد. در بیماران الکلی، دوز استامینوفن نباید از 2 گرم تجاوز کند.
• قطره استامینوفن در هر سی سی واحد 100 میلی گرم دارو است. تقریبا در هر قطره 6.5 میلی گرم داروی موثر وجود دارد. بر این اساس میزان و نحوه مصرف قطره استامینوفن در نوزادان 6 قطره هر 4 تا 6 ساعت، در شیرخواران حدود 15 قطره هر 4 تا 6 ساعت است. به طور متوسط دوز اطفال برای قطره خوراکی استامینوفن، 2 قطره به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است.
• مقادیر بالا و بیش از حد استامینوفن خطرناک بوده و باعث آسیب به کبد می شود و حتی استامینوفن در دوز های بالا می تواند سبب مرگ شود.
• طول مدت مصرف این دارو بر حسب نوع درد و شدت و مدت تب متفاوت است.
• استامینوفن بر خلاف آسپرین، در رقیق شدن خون هیچ تاثیری ندارد و نمی تواند روی پلاکت های خون اثر بگذارد. در افرادی که مشکلات گوارشی دارند مصرف استامینوفن برای آنها مشکلی ایجاد نمی کند.

موارد منع مصرف:

• افرادی که سابقه حساسیت شدید دارند.

موارد احتیاط:

• افرادی که بیماری شدید کلیوی و کبدی دارند.
• افرادی که دچار آنمی یا کم خونی هستند.
• افرادی که اعتیاد مزمن به الکل دارند.
• افرادی که دچار سوء تغذیه هستند.
• بارداری و شیردهی
• خوددرمانی بیش از ده روز در بالغین و بیش از پنج روز در کودکان
• افرادی که عفونت ویروسی دارند.

تداخلات دارویی:

• مصرف همزمان با آنتی اسید ها موجب تاخیر در جذب دارو می شود.
• اثرات سمی دارو در اثر مصرف همزمان آن با الکل تشدید می شود.
• مصرف فنوباربیتال و ایزونیازید باعث اثرات سمی استامینوفن بر کبد می شود.
• مصرف کلستیرامین میزان جذب و تاثیر استامینوفن را کاهش می دهد.
• مصرف همزمان با هر گونه ماده غذایی ممکن است موجب تاخیر در جذب دارو شود.

عوارض جانبی:

هر دارو به موازات ایجاد اثرات درمانی مورد نظر ،ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه کلیه این عوارض در یک فرد مشاهده نمی شود ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید.

از جمله عوارض جانبی استامینوفن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• CNS: تغییرات مغزی، ضعف
• Derm: راش، کهیر، خارش
• EENT: زخمهای دهانی
• GI: تهوع، استفراغ، اسهال، درد شکمی
• GU: ادرار خونی یا کدر، ادرار دردناک، کاهش حجم ادرار
• HEMA: آنمی
• Hepatic: انهدام شدید کبد (در دوز های سمی)
• Other: یرقان

مصرف در بارداری و شیردهی:

• استامینوفن از جفت عبور می کند. در صورت استفاده در محدوده دوز درمانی و برای مدت کوتاه، استامینوفن در بارداری بی خطر است.
• استامینوفن با مقادیر کم در شیر مادر ترشح می شود. عوارض جانبی گزارش نشده است و می توان استامینوفن را در دوره شیردهی با احتیاط مصرف نمود.

درمان مسمومیت با استامینوفن:

• اگر دوز های خیلی بالایی از استامینوفن مصرف شده باشد برای درمان مسمومیت با استامینوفن می توان از آنتی دوت اختصاصی آن به نام ان-استیل سیستئین استفاده کرد.

توجهات پزشکی-پرستاری:

• در موارد مصرف طولانی مدت، انجام تست های دوره ای بررسی عملکرد کلیه، کبد و هماتولوژیک ضروری است.
• در افراد دچار سوءتغذیه احتمال ایجاد مسمومیت کبدی با دوز های معمول دارو وجود دارد.
• احتمال وابستگی به دارو یا وابستگی روانی ممکن است ایجاد شود.

توجهات بیمار-خانواده:

• استامینوفن را می توان خرد کرد و با مایعاتی که فرد دوست دارد مخلوط نمود.
• استامینوفن را باید همراه با یک لیوان آب مصرف نمود.
• هم با معده خالی و هم به همراه غذا می توان دارو را مصرف نمود.
• مصرف همزمان این دارو با غذاهای غنی از کربوهیدرات، جذب دارو را به تاخیر می اندازد.
• مصرف استامینوفن ممکن است در تست های خانگی تعیین قند خون، به غلط، قند خون را پایین نشان دهد.
• مصرف شیاف استامینوفن ممکن است موجب خونریزی مقعدی شود و لازم است در صورت مشاهده، دارو را قطع نموده و به پزشک اطلاع دهید.

شرایط نگهداری دارو:

• دارو را باید در ظروف مقاوم به نور و در درجه حرارت 15 تا 30 درجه سانتیگراد نگهداری کرد.
• شیاف استامینوفن را باید در یخچال نگهداری کرد.