فیبروئید چیست:

فیبروئید نوعی توده در رحم است که سرطانی نمی باشد. این توده می تواند به اندازه یک نخود کوچک باشد هم چنین ممکن است به اندازه توپ بسکتبال بزرگ باشد. این توده ها اغلب منحنی شکل و به رنگ صورتی هستند و ممکن است هر جایی در داخل رحم و حتی روی آن نیز تشکیل شوند.

حدود 30 درصد خانم های بالای سی سال، به فیبروئید رحم دچارند و بازه سنی آن ها بین 35 تا 45 قرار دارد. احتمال ابتلا به فیبروئید در خانم های سیاه پوست، خانم هایی که هرگز باردار نشده اند و خانم هایی که مادر یا خواهرشان به این مشکل دچارند، بیشتر است.

علت بروز فیبروئید ناشناخته است. اما به نظر می رسد استروژن در تحریک رشد برخی فیبروئید ها نقش دارد.

علائم:

برخی خانم ها هرگز متوجه نمی شوند که به فیبروئید دچارند، زیرا علائم بالینی نشان نمی دهند.  در برخی خانم ها وجود فیبروئید رحم در طول معاینات معمول زنان و یا در مراقبت های دوران بارداری مشخص می شود.

علائم بالینی فیبروئید عبارت است از:

• درد یا فشار در ناحیه  لگن
• خونریزی سنگین ماهانه
• خونریزی یا  وجود لکه بین دوران خونریزی ماهانه
• دفع مکرر و غیر معمول ادرار  
• تورم در ناحیه زیر شکم
• کمر درد در حین نزدیکی جنسی و یا در طول خونریزی ماهانه
• خستگی یا انرژی کم در اثر خونریزی های سنگین ماهانه و یا خونریزی بیش از حد
• ناباروری، البته اگر فیبروئید منجر به انسداد لوله فالوپ شود.
• یبوست
• سقط های مکرر

تشخیص:

معمولا یک خانم متوجه وجود فیبروئید نیست، مگر آن که به دلایل مختلف لگن معاینه شود.  اگر متخصص زنان فکر کند که شما فیبروئید دارید، تست های مختلفی برای تایید تشخیص انجام می شود:

اولتراسوند از ناحیه لگن: در این روش از ابزاری میله مانند استفاده شده و آن را روی ناحیه پایینی شکم حرکت می دهند، این ابزار ممکن است وارد واژن شده تا رحم و سایر ارگان های رحم از نزدیک بررسی شود. این ابزار منجر به تولید امواج صوتی می شود که سبب ایجاد تصویری از اندام های لگن می گردد.

Hysterosalpingogram: در این روش از اشعه ایکس استفاده می شود و رنگی به درون رحم و لوله های فالوپ تزریق می شود تا هر گونه بی نظمی و اختلالی مشخص شود.

Hysteroscopy: در طول این روش، ابزار باریکی شبیه تلسکوپ از طریق واژن وارد رحم می شود. با این تکنیک پزشک رشد هر گونه ناهنجاری در رحم را بررسی می کند.

لاپراسکوپی: در این روش، ابزاری میله مانند به نام لاپراسکوپ از طریق برش کوچک روی شکم وارد بدن می شود و پزشک با استفاده از آن داخل شکم را معاینه می کند.

دوره مورد انتظار بیماری:

تعداد فیبروئیدها، اندازه آن ها و سرعت رشدشان در بین خانم ها متفاوت است. هورمون های زنانه رشد فیبروئیدها را تقویت می کند، بنابراین رشد فیبروئیدها تا دوران یائسگی ادامه می یابد. برخی فیبروئیدها بعد از دوره یائسگی کوچک می شوند. اما فیبروئیدهای بزرگتر ممکن است کمی کوچک شوند. اگر فرد از طریق جراحی فیبروئید را بردارد، فیبروئیدهای جدید ممکن است هر زمان قبل از یائسه شدن  ظاهر شود.

پیشگیری:

برای پیشگیری از فیبروئید راه مشخص و اثبات شده ای در دست نیست. مطالعات نشان می دهد خانم های ورزشکار کمتر از خانم های چاق و یا خانم هایی که ورزش نمی کنند، به فیبروئید دچار می شوند.

درمان:

اگر فیبروئیدها کوچک باشد و علائم بالینی را ایجاد نکند، نیازی به درمان نیست. متخصص زنان و زایمان هر 6 ماه تا یک سال لگن را معاینه می کند تا اطمینان یابد فیبروئید به سرعت رشد نکرده است. در برخی موارد، داروها می تواند به منظور کنترل خونریزی غیر نرمال و کوچک شدن موقتی فیبروئید ها نسخه شود.

از جمله داروهایی که برای کوچک شدن فیبروئیدها استفاده می شود عبارت است از leuprolide . این دارو با قطع تولید استروژن در تخمدان، حالت یائسگی موقتی را ایجاد می کند. وقتی میزان استروژن افت کند، خونریزی های قاعدگی متوقف می شود و علائمی مانند گرگرفتگی ظاهر می گردد و رشد فیبروئید متوقف شده و کم کم کوچک می شود. این دارو مانع از دست رفتن خون در اثر قاعدگی های طولانی مدت می شود. اما وقتی مصرف دارو قطع شود، پریودها برگشته، گرگرفتگی از بین می رود و فیبروئیدهایی که از بین نرفته بودند رشد خود را از سر می گیرند. این داروها معمولا به صورت تزریقی در عضلات بزرگ استفاده می شود.

اگر فیبروئید به اندازه ای بزرگ باشد که با باروری تداخل داشته باشد و یا علائم قابل توجهی را ایجاد کند، ممکن است انجام جراحی لازم باشد. اگر تشخیص بین فیروئید و سرطان برای پزشک دشوار باشد لازم است، فیبروئید برداشته شود. چندین انتخاب برای برداشت فیبروئید وجود دارد:

میومکتومی (Myomectomy): در این روش، فیبروئید از دیواره رحم بریده می شود. طی میومکتومی رحم حفظ می شود، در نتیجه فرد قابلیت باردار شدن خواهد داشت. اما طی این روش ممکن است دیواره رحم تضعیف شود و ممکن است لازم باشد زایمان از طریق سزارین انجام شود. انجام جراحی به منظور برداشت فیبروئیدها برخی اوقات می تواند از طریق لاپراسکوپی انجام شود، در طول لاپراسکوپی برش کوچکی در بخش پایینی شکم انجام می شود. در صورتی که فیبروئید بسیار بزرگ باشد، جراحی با ایجاد  شکاف بزرگتری انجام خواهد شد.

Hysteroscopic resection: در این روش ابزاری به نام هیسترسکوپ از طریق واژن وارد رحم می شود. ابزار جراحی به هیسترسکوپ متصل شده است و از آن برای برداشت فیبروئید موجود در دیواره رحم استفاده می شود. برخی اوقات این روش همراه با لاپراسکوپی انجام می شود، که البته به تعداد و موقعیت فیبروئیدها مربوط است.

آمبولیزاسیون شریان رحمی: در این روش با استفاده از اشعه ایکس، موادی به عروق خونی مخصوص تزریق می شود تا مانع خون رسانی به فیبروئید و یا فیبروئیدها شود. این انتخاب درمانی برای خانم هایی مناسب است که موقعیت شان برای جراحی چندان مشخص نیست یا برای کسانی مفید خواهد بود که برنامه ای برای بچه دار شدن ندارند اما ترجیح می دهند رحم شان را برندارند.

هیسترکتومی: در این روش رحم و فیبروئیدهای موجود در آن به طور کلی برداشته می شود.

برای حذف یا درمان فیبروئیدها انتخاب های دیگری نیز وجود دارد اما نیاز بیمار و اهداف درمانی باید لحاظ شود، در برخی موارد، هیسترکتومی انتخاب ارجحی است. ممکن است در بعضی شرایط تعداد فیبروئید ها بسیار زیاد و یا بسیار بزرگ باشد و یا این که خونریزی های سنگین و آنمی شدیدی را به دنبال داشته باشد. برخی بیماران ممکن است هیسترکتومی را ترجیح دهند چون با این ترتیب مطمئن خواهند شد که احتمال عود فیبروئید بسیار پایین خواهد بود.

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت بروز علائم زیر حتما با پزشک تماس بگیرید:

• خونریزی های سنگین یا طولانی مدت در حین پریود
• خونریزی از واژن بعد از نزدیکی جنسی
• خونریزی از واژن و یا وجود لکه های خونی در لباس زیرتان در دورانی که بین چرخه های پریود قرار دارید
• دفع بیش از حد ادرار
• کمر درد یا درد در ناحیه لگن به هنگام نزدیکی جنسی و یا خونریزی قاعدگی

اگر درد شدیدی را در ناحیه لگن احساس کردید و یا اگر از ناحیه واژن دچار خونریزی شدیدی شدید، فورا با پزشک تان تماس بگیرید.

پیش آگهی:

فیبروئید بعد از دوران یائسگی کوچک می شود زیرا برای رشد به هورمون های زنانه نیاز دارد. خیلی از خانم ها در سنین باروری به فیبروئید هایی با سایز نرمال تا متوسط مبتلا هستند و اغلب این فیبروئیدها منجر به بروز درد یا مشکل نمی شود. انتخاب های دارویی و جراحی موجود برای درمان یا حذف فیبروئید های مزاحم نیازی به برداشت رحم ندارد.