تعریف:

بیرون زدگی واژن و یا رحم به خارج از حدود آناتومیک طبیعی آن. انواع پرولاپس عبارتند از:

پرولاپس رحم (Ut)، سیستوسل (C)، یورتروسل (Ur)، رکتوسل (R) و انتروسل (E).

اتیولوژی:

نامشخص است.

ریسک فاکتورها:

عضله لواتور آنی، کف لگن را تشکیل داده و دیواره واژن را محافظت می کند. دیواره های واژن و لیگامان کاردینال از دیواره لگن به سرویکس گسترش می یابند. آسیب عصبی و ایسکمیک منجر به ضعف این عوامل محافظت کننده خواهد شد.

فاکتورهای تشدید کننده و آغاز کننده این مساله عبارتند از: پرولاپس (Prolapse):

1. بارداری (Pregnancy)(بارداری دوقلو و یا نوزاد با وزن بیش از 4 کیلوگرم)
2. نژاد (Race)(بیشتر در زنان سفیدپوست دیده می شود)
3. کمبود استروژن (Oestrogen deficiency)
4. زایمان (Labour)(طولانی شدن مرحله دوم زایمان، فشار سر جنین، قبل از دیلاتاسیون کامل سرویکس، دخالت در زایمان)
5. آناتومی (Anatomy)(کوتاه بودن واژن)
6. عمل جراحی لگن (Pelvic surgery)
7. تحت کشش (Strain) قرار گرفتن عوامل محافظت کننده (سرفه مزمن، یبوست، چاقی، جا به جا کردن اجسام سنگین).
8. اختلالات الاستین و کلاژن (نظیر بیماری اهلر-دانلوس¹).

اپیدمیولوژی:

شایع است و در 20 درصد از زنان پس از زایمان دیده می شود.

شرح حال:

بدون علامت، احساس توده در واژن (که در وضعیت ایستاده و در انتهای طول روز تشدید می یابد).

علایم اختصاصی:

پرولاپس رحم: علایم ادراری (بی اختیاری استرسی ادرار، تکرر ادرار، عفونت های مکرر ادراری)، درد قسمت تحتانی کمر، ترشحات آغشته به خون.

سیستوسل و یورتروسل: علایم ادراری.

رکتوسل: یبوست، دشواری در عبور مدفوع (ممکن است نیازمند خارج کردن به کمک دست باشد)، درد قسمت تحتانی کمر.

معاینه بالینی:

معاینه لگن: مشاهده: پرولاپس.

معاینه دودستی لگن: شل شدگی دیواره های واژن، بیرون زدگی قسمت تحتانی سرویکس در واژن قرار گرفته است.

معاینه به وسیله اسپکولوم سیم در سه چهارم سمت چپ لترال در وضعیت خوابیده به شکم: پرولاپس، بی اختیاری استرسی ادرار.

معاینه از راه رکتوم (برای افتراق بین رکتوسل و انتروسل): وارد کردن انگشت به درون رکتوم سبب بیرون زدگی رکتوسل خواهد شد ولی در موارد انتروسل این اتفاق نمی افتد.

پاتولوژی:

پرولاپس، براساس درجه و جایگاه آناتومیک به چند نوع تقسیم می شود:

درجه:

• درجه 1: نزول در طول واژن.
• درجه 2: بیرون زدگی در مدخل رحم، درجه 3: گسترش به خارج از مدخل رحم.

جایگاه آناتومیک:

• پرولاپس رحم: همیشه در همراهی با پرولاپس واژن دیده می شود. در موارد شدید، اپی تلیوم سرویکس ممکن است کراتینیزه شود.
• سیستوسل: پرولاپس جدار قدامی حاوی مثانه.
• یورتروسل: پرولاپس قسمت تحتانی جدار قدامی حاوی پیشابراه.
• رکتوسل: پرولاپس جدار خلفی حاوی رکتوم.
• انتروسل: پرولاپس بن بست دوگلاس که اغلب حاوی روده باریک است.

ارزیابی ها:

آزمایشات تشخیصی: سونوگرافی لگن، بیوپسی اندومتر در موارد خون ریزی در دوران منوپوز، MSU و اورودینامیک در موارد وجود علایم ادراری، مطالعات فیزیولوژیک رکتووم در موارد وجود اختلالات و دشواری در دفع مدفوع.

بررسی های قبل از عمل جراحی: FBC، U&E، ذخیره خون بر اساس نوع گروه خونی، عکس برداری از قفسه سینه و ECG در صورت لزوم.

درمان:

توصیه: انتخاب شیوه مناسب زندگی (کاهش وزن، ترک سیگار، اجتناب از انجام فعالیت های فیزیکی سنگین).

درمان محافظه کارانه (برای کمک به بهبود علایم قبل از انجام عمل جراحی در مواردی که بیمار کاندید جراحی نباشد و یا هنوز بچه دار نشده باشد): فیزیوتراپی، حلقه ها و شیاف های داخل رحمی.

درمان جراحی: سیستوسل: سوسپانسیون رحم و مثانه، نوارهای غیرفشارنده واژینال. رکتوسل: کولپورافی خلفی. پرولاپس رحم: هیسترکتومی، ترمیم به روش منچستر². انتروسل: سوسپانسیون رحمی-ساکرال.

پیشگیری: هدایت صحیح زایمان و درمان مناسب ترومای ناشی از زایمان، تمرینات ورزشی کف لگن، درمان جایگزین هورمونی.

عوارض:

سیستوسل: انسداد رحم

انتروسل: استرانگولاسیون روده باریک

پرولاپس رحم: زخمی شدن سرویکس

عوارض ناشی از جراحی: احتباس ادرار، عفونت، بی اختیاری ادرار، اختلال عملکرد جنسی.

پیش آگهی:

در بیشتر موارد برای کمک به بهبود علایم، جراحی مورد نیاز است. عمل جراحی در اکثریت بیماران موفقیت آمیز خواهد بود.