تعریف:

این توده‌ها عبارتند از: کیست‌های شکلاتی (اندومتریوم)، کیست د‌رموئید، کیست اپی تلیال، کیست‌های عملکردی (فولیکولار و لوتئال) و فیبروم و تومور‌های نادر طناب جنسی (برخی از انواع این‌ها ممکن است بدخیم باشند).

اتیولوژی:

ناشناخته. احتمالا با استروژن در ارتباط است. کیست‌های در‌موئید، اغلب مادر‌زادی هستند.

ریسک فاکتور‌ها:

تغییرات سطوح هورمونی (بلوغ، یائسگی)، افزایش سطوح استروژن ( القاء تخمک‌ گذاری، چاقی، سندرم تخمدان پلی کیستیک، قرار گرفتن در معرض استروژن (بلوغ زودرس، یائسگی دیررس، تعداد زایمان‌های کم)، افزایش سن (به جز کیست در‌موئید)، سابقه خانوادگی مثبت. عوامل کاهش خطر، عبارتند از: مصرف قرص‌های ضد بارداری خوراکی، بارداری، زایمان‌های متعدد.

اپیدمیولوژی:

در یک زن از هر سه زن، در زمانی از طول عمر دیده می شود. کیست در‌موئید، به طور شایع در زیر 30 سال دیده می شود. انواع فیزیولوژیک، در طول سال‌های باروری و تولید مثل بسیار شایعند. سایر انواع کیست‌ها پس از دوران منوپوز، به طور شایع دیده می شوند.

شرح حال:

اغلب بدون علامت.

حاد (در نتیجه‌ء پارگی): شروع حاد و ناگهانی درد شدید کولیکی، در قسمت‌های زیر شکم، سنکوپ.

مزمن: تورم و احساس ناراحتی در شکم، علایم فشارنده ( علایم ادراری و گوارشی)، اختلالات و بی نظمی‌های قاعدگی ( به ندرت).

معاینه بالینی:

حاد: شوک، تب، علایم پریتونیسم در قسمت تحتانی شکم.

مزمن: شکم، اتساع شکمی، توده‌ در لگن، آسیت ( سندرم میگز¹).

معاینه دو دستی لگن: توده‌ء کیستیک و یا توپر بدون درد.

پاتولوژی:

کیست‌های فیزیولوژیک (25 درصد از موارد): کیست فولیکولار: فولیکول گراف پاره نشده، حاصل از پاره شدن نابجای فولیکول غیر غالب و یا شکست در دژنراسیون فولیکول غیر غالب. اغلب کوچک است ( اندازه‌ء کوچک‌ تر از 5 سانتی متر). به وسیله سلول‌های گرانولوزا پوشیده می شود.

کیست لوتئال: اغلب یک طرفه، با اندازه‌ء بزرگ‌تر از 3 سانتی‌متر، اغلب به وسیله سلول‌های لوتئال احاطه می شود.

کیست در‌موئید ( تراتوم کیستیک بالغ¹):  در 10 درصد از موارد، به صورت دو طرفه است، اغلب به صورت تک حفره‌ای با سایز کوچک تر از 15 سانتی متر است. این کیست از سلول‌های ژرم‌سل منشا گرفته و بنابراین، ممکن است حاوی بافت اکتودرم ( اپی تلیوم سنگفرشی، دندان، مو، غدد سباسه)، بافت اندودرم ( تیروئید، روده) و یا بافت مزودرم ( غضروف) باشد.

کیست اپی تلیال: سیست آدنوم سروزی²: شایع‌ترین تومور اپی‌تلیال است، در 10 درصد از موارد، دوطرفه است. دیواره‌های نازک دارد، تک حفره‌ای است و حاوی مایع آبکی می باشد. به وسیله اپی تلیوم مکعبی پوشانیده شده است. این کیست ممکن است، حاوی اجسام پسوموما ³ ( اجسام کلسیفیه ) باشد.

سیست آدنوم موسینی⁴: اغلب بزرگ، یک طرفه، چند حفره‌ای و حاوی مایع غلیظ است. به وسیله سلول‌های استوانه‌ای ترشح کننده‌ء موکوس پوشانیده شده است.

تومور برنر⁵: تومور نادر کوچک که توپر به نظر می رسد، در 15 درصد از موارد دو طرفه است. حاوی اپی تلیوم ترانزیشنال ( شبکه‌های والتارد⁶) است.

تومور طناب جنسی: تکا؛ اغلب تولید استروژن می کند. فیبروما؛ سخت، متحرک و سفید شفاف است. گرانولوزا: اغلب بدخیم است.

کیست شکلاتی: این کیست در اندومتریوز، زمانی که بافت اندومتر به طور نابجا در تخمدان وجود دارد، دیده می شود. ضایعه، از خون تیره پر شده و نمای شکلات به خود می گیرد.

بررسی‌ها:

حاد: آزمایشات خونی: FBC، لخته، U&E، آزمایش تعیین گروه خون. آزمایش ادرار: ß-hCG

مزمن: آزمایشات خونی: (FBC (WCC,Hb و ESR و (CRP (PID و Ca125 (کانسر تخمدان). ادرار: ß-Hcg(حاملگی را رد کنید). سایر موارد: اولتراسونوگرافی ترانس واژینال و لگن (روش تشخیصی است)، پاراسنتز مایع آسیت.

درمان:

عوامل مربوط به بالا بودن شانس بدخیمی(تظهرات اولتراسوند، سطوح بالای Ca 125، سن بالای 45 سال): لاپاراتومی و یا لاپاراسکوپی (در صورت احتمال وجود بدخیمی، نباید از این روش‌ها استفاده کرد) و سالپنگواووفور کتومی دو طرفه. همچنین می توان هیسترکتومی کامل شکمی انجام داد. درمان جایگزین هورمونی، به دنبال جراحی باید صورت گیرد. عوامل مربوط به شانس پایین بدخیمی: سایز زیر 10 سانتی‌متر را تحت نظر قرار دهید. در صورتی که پس از 8 هفته تغییری در اندازه حاصل نشد و یا در موارد کیست بزرگ تر از 10 سانتی‌متر، لاپاراسکوپی (ترجیحا) و یا لاپاراتومی و سیستکتومی.

عوارض: مواردی از قبیل پارگی، پیچ خوردگی، خون‌ریزی، اختلال در باروری، تغییرات بدخیمی.

فیبروم: سندروم میگز (آسیت و افیوژن پلور نادر است).

سیست آدنوم موسینی: سودومیکسما پریتونئی⁷ (حفره‌ء شکمی از یک ماده‌ء ژله مانند پر می شود).

کیست در‌موئید: هیپر تیروئیدی (در صورت وجود بافت تیروئید).

پیش آگهی:

جراحی، اغلب روش اصلی درمان بوده و پاسخ به درمان جراحی، خوب است.