نام ژنریک:

• دیکلوفناک
• دیکلوفناک سدیم
• دیکلوفناک پتاسیم

نام لاتین:

• Diclofenac

نام تجاری:

• ®Voltaren
• ®Modafenac SR
• ®Alfen-XL
• ®pain off

گروه دارویی- درمانی:

• مشتقات اسید فنیل استیک
• ضد التهاب غیر استروئیدی
• ضد درد غیر مخدر
• ضد تب

طبقه بندی در بارداری:

• گروه B

اشکال دارویی:

• ژل موضعی: %1
• قرص های روکشدار: 25 میلی گرم، 50 میلی گرم 
• کپسول یا قرص های آهسته رهش: 100 میلی گرم (دیکلوفناک سدیم 100 میلی گرم)
• شیاف: 50 میلی گرم و 100 میلی گرم
• آمپول: 75 میلی گرم / 3 میلی لیتر
• قطره استریل چشمی: %0.1

موارد مصرف:

• دیکلوفناک به صورت آمپول دیکلوفناک، قرص دیکلوفناک و شیاف دیکلوفناک جهت کاهش درد و التهاب مورد استفاده قرار می گیرد. در دیسمنوره اولیه یا درد قاعدگی (درد پریود)، نقرس حاد، کولیت کلیوی، التهاب مفاصل، استخوان ها و تاندون و اسپوندیلیت انکیلوزان کاربرد دارد.
• ژل موضعی دیکلوفناک در تسکین موضعی درد و التهاب مصرف می شود.
• قطره استریل چشمی دیکلوفناک در درمان التهاب چشم بعد از عمل کاتاراکت کاربرد دارد.

روش و مقدار مصرف:

• مقدار و روش مصرف دیکلوفناک در بالغین: با توجه به شدت درد و التهاب دوز های 50 میلی گرم تا 200 میلی گرم از دارو از راه خوراکی (قرص یا کپسول دیکلوفناک)، رکتالی (شیاف دیکلوفناک) یا تزریق عضلانی (آمپول دیکلوفناک) در دوز های منقسم مصرف می شود.
• حداکثر دوزی که می توان بصورت خوراکی از دیکلوفناک مصرف کرد، 200 میلی گرم است.

مکانیسم اثر:

• مکانیسم اثر دیکلوفناک از طریق مهار سنتز پروستاگلاندین است.
• این دارو درد را از طریق محیطی و کمی هم با اثر مرکزی برطرف می کند.
• اثر ضد دردی دیکلوفناک مشابه کدئین بوده و چندین برابر ناپروکسن، بروفن و آسپرین اثر ضد دردی دارد.

فارماکوکینتیک:

• نیمه عمر دارو دیکلوفناک 1 تا 2 ساعت است.
• قسمت عمده این دارو از راه کلیه دفع می شود.

نکات با اهمیت:

• برای اثرات ضد التهاب و ضد درد موضعی می توان از ژل موضعی دیکلوفناک در بالغین و کودکان استفاده نمود به صورتی که مقداری از آن را 3 تا 4 بار در روز بر روی ناحیه مورد نظر مالید.
• از قطره چشم استریل دیکلوفناک برای درمان التهاب چشم بعد از عمل کاتاراکت استفاده می شود. در بالغین یک قطره از دارو، چهار بار در روز در چشم (ساک ملتحمه) ریخته می شود. درمان 24 ساعت بعد از عمل جراحی شروع می شود و تا دو هفته بعد از آن ادامه می یابد.

موارد منع مصرف:

• افرادی که حساسیت مفرط به دارو دیکلوفناک و سایر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی دارند.
• افرادی که پورفیری دارند.
• افرادی که زخم پپتیک دارند.

موارد احتیاط:

• افرادی که اختلال عملکرد کلیه دارند باید داروی دیکلوفناک را با احتیاط مصرف نمایند.

تداخلات دارویی:

• مصرف همزمان دیکلوفناک با آسپرین باعث کاهش اثرات درمانی آن می گردد.
• مصرف این دارو باعث افزایش تاثیر داروهای ضد انعقادی خوراکی می گردد.
• مصرف دیکلوفناک با داروهای هم خانواده خودش (داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی) و الکل باعث افزایش عوارض جانبی گوارشی می شود.
• مصرف طولانی مدت و همزمان دیکلوفناک با استامینوفن باعث افزایش خطر بروز عوارض جانبی کلیوی می گردد.
• این دارو اثرات درمانی داروهای ضد فشار خون، انسولین و داروهای پایین آورنده قند خون خوراکی را کاهش می دهد.
• این دارو باعث افزایش مسمومیت داروهای لیتیوم، متوتروکسات، وراپامیل و پروبنسید می شود.

عوارض جانبی:

هر دارو به موازات ایجاد اثرات درمانی مورد نظر ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه کلیه این عوارض در یک فرد مشاهده نمی شود ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید.

از جمله عوارض جانبی دیکلوفناک می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• CNS: سردرد، سرگیجه، تشنج، اختلال در حافظه، کابوس و تیک
• CV: طپش قلب، درد قفسه سینه، تاکیکاردی
• Derm: کهیر، اگزما، درماتیت، حساسیت به نور، راش و خارش
• EENT: تاری دید، دوبینی، شب کوری، سوزش و خارش چشم، بدنبال مصرف قطره چشمی
• GI: درد شکمی، یبوست، اسهال، تهوع
• GU: نفریت بینابینی، سندرم نفروتیک، نکروز پاپیلاری
• HEMA: لکوپنی، کاهش سطح هموگلوبین، آگرانولوسیتوز (نادر)، آنمی آپلاستیک (نادر)
• Metabolic: احتباس مایعات
• Respiratory: آسم، تنگی نفس
• Other: افزایش حساسیت، تورم لبها و زبان آنافیلاکسی، ضعف

مصرف در بارداری و شیردهی:

• مقادیر ناچیزی از دیکلوفناک در شیر مادر ترشح می شود. با این حال در بارداری و شیردهی منافع دارو باید در برابر ضررهای احتمالی آن سنجیده شود و مصرف دیکلوفناک در بارداری و شیردهی باید تحت نظر پزشک باشد.

مسومیت و درمان:

• مصرف دوز بیشتر از 2.5 گرم از دارو باعث مسمومیت می شود که علائم مسمومیت با دیکلوفناک شامل: استفراغ و خواب آلودگی است. درمان مسمومیت با دیکلوفناک شامل: تخلیه معده و اقدامات حمایتی است. بعد از تخلیه معده هم شارکول فعال تجویز می شود.

توجهات پزشکی - پرستاری:

• با توجه به عوارض آمپول دیکلوفناک در تزریق عضلانی دارو از جمله فلج پا، نکروز، آبسه و درد در محل تزریق، آمپول دیکلوفناک در کودکان زیر 13 سال به هیچ عنوان توصیه نمی شود و در بالغین لازم است که تزریق عضلانی به صورت عمیق و در عضله سرینی صورت گیرد.
• از تجویز این دارو در افرادی که محدودیت مصرف سدیم دارند خودداری نمائید.

توجهات بیمار - خانواده:

• دارو دیکلوفناک را با معده خالی (یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از غذا) و همراه با یک لیوان پر آب مصرف نمایید.
• قرص دیکلوفناک نباید جویده شود.
• جهت کاهش خطر خونریزی، یک هفته قبل از جراحی مصرف دارو قطع شود.
• در طی درمان با این دارو از مصرف آسپرین پرهیز نمائید.
• تا نیم ساعت بعد از خوردن دارو جهت جلوگیری از تحریک مری، دراز نکشید.
• تزریق آمپول دیکلوفناک در کودکان زیر 13 سال به هیچ عنوان توصیه نمی شود.
• مصرف این دارو باعث خواب آلودگی و سرگیجه می گردد. به این دلیل تا مشخص نشدن اثر دارو از رانندگی و سایر اموری که نیازمند هوشیاری است، پرهیز نمایید.
• در صورت بروز راش، خارش، لرز، تب، درد عضلانی، اختلال بینایی، ادم، سیاه شدن مدفوع و یا عدم بهبود سردرد به پزشک اطلاع دهید.
• استفاده از قطره چشمی دیکلوفناک به همراه لنز تماسی نرم باعث بروز التهاب، قرمزی و سوزش چشم می شود.
• در صورت خوردن تصادفی قطره دیکلوفناک، بدنبال آن مایعات بنوشید.

شرایط نگهداری دارو:

• دارو در دمای اتاق و دور از نور مستقیم نگهداری شود.