در مواردی ممکن است متوجه شوید که کودک شما قد کوتاه تری در مقایسه با همکلاسی های خود دارد. برخی کودکان در مقایسه با سایرین با سرعت کمتری رشد می کنند؛ زیرا این حالت در والدین آن ها نیز وجود داشته است. اما برخی دیگر در واقع به اختلال رشد در کودکان دچار هستند؛ اختلال رشد در کودکان هر مشکلی است که از رشد طبیعی و مورد انتظار در کودک پیشگیری می کند، از مشکل در افزایش وزن و قد در کودکان خردسال تا کوتاهی قد یا تاخیر در تکامل جنسی در نوجوانان. برای پیش بینی و ارزیابی کوتاهی قد در کودکان سابقه پزشکی فرد بررسی شده و تحت معاینه فیزیکی قرار می گیرد، سنجش های پیوسته و دقیق و تعیین سرعت رشد، میانگین قدی پدر و مادر انجام گرفته و به کمک رادیولوژی سن استخوانی کودک مشخص می شود. کوتاهی قد خانوادگی، تاخیر در رشد و بلوغ و کوتاهی قد ایدیوپاتیک (بدون این که در اثر بیماری یا شرایطی ایجاد شده باشد) از جمله متغیرهای نرمال و رایج کوتاهی قد محسوب می شوند. بررسی علل پاتولوژیک کوتاهی قد نیز می تواند برای پیش بینی آن در آینده کمک کننده باشد؛ از جمله این علل بیماری های مزمن، کمبود هورمون رشد و اختلالات ژنتیکی همچون سندرم ترنر هستند.
اختلال رشد در کودکان
بیماری های کلیوی، قلبی، گوارشی، ریوی، استخوانی و سایر اندام های بدن می توانند رشد کودکان را تحت تاثیر قرار دهند. سایر علائم یا نشانه های فیزیکی در کودکان مبتلا به این بیماری ها معمولا سرنخ هایی از این بیماری ها که موجب اختلال رشد در کودکان شده اند ارائه می دهند. با این حال، رشد ضعیف اولین نشانه از وجود مشکل در برخی کودکان است.
اختلال رشد در کودکان شامل موارد زیر می باشد:
- ناتوانی در رشد که به خودی خود یک اختلال رشد در کودکان محسوب نمی شود اما می تواند نشانه ای از یک وضعیت زمینه ای که موجب اختلال رشد در کودکان شده است، باشد. با این که کاهش اندکی وزن در روزهای اول زندگی نوزادان طبیعی است، ناتوانی در رشد وضعیتی است که در آن برخی نوزادان افزایش وزن و رشد کمتر از آنچه انتظار می رود، دارند. این نوع از اختلال رشد در کودکان معمولا در اثر تغذیه ناکافی یا مشکل در تغذیه ایجاد می شود و در کودکان زیر سه سال شایع است. این نوع اختلال رشد در کودکان همچنین می تواند علامتی از یک مشکل دیگر برای مثال عفونت، مشکل گوارشی یا کم توجهی به نوزاد باشد.
- بیماری های اندوکرینی (بیماری هایی که ترشح هورمون ها مواد شیمیایی که پیغام ها را در بدن منتقل می کنند) شامل ترشح کم یا زیاد هورمون ها هستند و می توانند عامل اختلال رشد در کودکان و نوجوانان باشند. کمبود هورمون رشد یک اختلال است که غده هیپوفیز (غده ای کوچک در پایه مغز که چندین هورمون از جمله هورمون رشد را تولید می کند) را درگیر می کند و می تواند عاملی برای اختلال رشد در کودکان باشد. غده هیپوفیز آسیب دیده هورمون های کافی برای رشد نرمال تولید نمی کند. هیپوتیروئیدیسم وضعیتی است که در آن غده تیروئید نمی تواند میزان کافی از هورمون های تیروئیدی تولید کند که برای رشد نرمال استخوان ها ضروری هستند؛ بدین ترتیب عاملی برای اختلال رشد در کودکان خواهد بود.
- سندرم ترنر یک اختلال رشد در کودکان شایع است که زمینه ژنتیکی داشته و در دختران ایجاد می شود. در این سندرم یکی از کروموزوم های ایکس وجود نداشته و یا غیر طبیعی است. علاوه بر کوتاهی قد، دختران مبتلا به این اختلال رشد در کودکان معمولا تکامل جنسی نرمالی ندارند؛ زیرا تخمدان های آن ها (اندام های جنسی که تخمک ها و هورمون های زنانه را تولید می کنند) نمی توانند به خوبی تکامل یافته و عملکرد طبیعی داشته باشند.
اختلال رشد در کودکان: تشخیص
پزشک بسته به یافته های به دست آمده در هر مرحله از ارزیابی، انجام تست هایی را برای تشخیص اختلال رشد در کودکان توصیه می کند. وضعیتی که در آن کودک قد کوتاهی داشته اما سالم است و با سرعت نرمال رشد می کند ممکن است بعد از دوران کودکی برطرف شود، اما کودکی که رشد در او متوقف شده و یا بسیار کندتر از آن چه انتظار می رود رشد می کند باید مورد ارزیابی قرار گیرد.
برای تشخیص اختلال رشد در کودکان، پزشک نشانه های بسیاری از علل کوتاهی قد و مشکل در رشد را بررسی می کند. آزمایش های خون ممکن است برای بررسی ناهنجاری های کروموزومی و هورمونی و کنار گذاشتن سایر بیماری های عامل اختلال رشد در کودکان انجام شوند. تصویربرداری تعیین سن استخوان روش دیگری برای تشخیص اختلال رشد در کودکان است همچنین برخی اسکن ها مانند ام آر آی نیز برای بررسی ناهنجاری های غده هیپوفیز انجام می شوند.
در تشخیص اختلال رشد در کودکان، برای سنجش توانایی غده هیپوفیز در تولید هورمون رشد، پزشک ممکن است تست تحریک هورمون رشد را انجام دهد. این تست شامل دادن داروهایی به کودک است که موجب ترشح هورمون رشد از هیپوفیز می شود تا سطح هورمون اندازه گیری گردد.
اختلال رشد در کودکان: درمان
با این که درمان اختلال رشد در کودکان معمولا ضروری نیست، تشخیص سریع و درمان اختلال رشد در کودکان به برخی از آن ها کمک می کند تا با همسالان خود همسو شوند و در نهایت قد بلندتری داشته باشند. اگر یک وضعیت پزشکی عامل اختلال رشد در کودکان باشد، روش درمانی خاص می تواند در بهبود رشد موثر باشد. در صورتی که اختلال رشد در کودکان در اثر هیپوتیروئیدیسم ایجاد شده باشد، اغلب درمان با دریافت قرص های هورمون تیروئید انجام می گیرد.
تزریق هورمون رشد نیز می تواند راه درمانی برای اختلال رشد در کودکانی باشد که دچار کمبود هورمون رشد، سندرم ترنر و نارسایی مزمن کلیه هستند تا بیشتر به قد طبیعی خود نزدیک شوند. هورمون رشد انسانی معمولا ایمن و موثر است؛ با این که درمان کامل این نوع اختلال رشد در کودکان به سال ها زمان نیاز دارد و تمام کودکان پاسخ مناسبی به آن نمی دهند.
درمان اختلال رشد در کودکان با هورمون رشد در آن هایی که دچار کمبود هورمون رشد نیستند چگونه است؟ سازمان غذا و دارو آمریکا استفاده از این دارو برای این کودکان را تایید کرده است در صورتی که پیش بینی شود که قد نهایی آن ها بسیار کوتاه خواهد بود (زیر 150 سانتی متر برای دختران، زیر 163 سانتی متر برای پسران).
از جمله داروهایی که آنالوگ (مشابه) هورمون رشد محسوب می شوند و درمان اختلال رشد در کودکان به کار گرفته می شوند عبارتند از:
- ژنوتروپین/ ژنوتروپین مینی کوئیک
- ژنوتروپین پن 12
- هوماتروپ
- هماتروپن
- اینکرلکس
- مکاسرمین
- نوردیتروپین فلکس پرو
- نوردیتروپین نوردیفلکس
- نوتروپین
- نوتروپین آ کیو/ نوتروپین آ کیو نوسپین 10/ نوتروپین آ کیو نوسپین 20/ نوتروپین آ کیو نوسپین 5/ نوتروپین آ کیو پن 10، نوتروپین آ کیو پن 20
- اومنیتروپین
- سایزن
- سروستیم
- سوماتروپین
- زوماکتون
- زوربتیو
داروهای جایگزینی که برای هورمون رشد در درمان این اختلال وجود دارد شامل موارد زیر می باشد:
- از آن جایی که تولید و ترشح هورمون رشد تحت تاثیر پپتیدهای هیپوتالاموس به نام هورمون آزاد کننده هورمون رشد است، خود این هورمون و یا محرک های ترشح آن می توانند سطح رشد را افزایش دهند. نتایج مطالعات انجام شده نشان می دهند که مقدار دوز تجویز شده از این نوع داروها تعیین کننده اثرگذاری آن ها در درمان اختلال رشد در کودکان است. در بیشتر مطالعات هورمون آزاد کننده هورمون رشد پاسخی به اندازه هورمون رشد ایجاد می کند.
- کلونیدین داروی دیگری است که ممکن است در درمان اختلال رشد در کودکان اثرگذار باشد. برخی مطالعات با بررسی اثرگذاری این دارو در بازه های زمانی مختلف، نشان می دهند که کلونیدین می تواند بر روی این اختلال موثر باشد اما برخی دیگر تغییرات چندانی را در قد کودکان مصرف کننده این دارو مشاهده نکردند. بنابراین نظر قطعی پیرامون موثر بودن این دارو در درمان اختلال رشد در کودکان وجود ندارد.
لوودوپا و بروموکریپتین دو داروی دیگری هستند که با تحریک هورمون رشد می توانند در درمان اختلال رشد در کودکان کمک کننده باشند.
