نام ژنریک:

• هیدروکورتیزون

نام لاتین:

• Hydrocortisone

نام تجاری:

• ®Cortef
• ®Cortamed
• ®Lanacort

گروه دارویی- درمانی:

• گلوکوکورتیکوئید
• جایگزینی آدرنوکورتیکوئید
• ضدالتهاب استروئیدی
• سرکوب کننده سیستم ایمنی

طبقه بندی در بارداری:

• گروه C (در سه ماهه اول بارداری: گروه D)

اشکال دارویی:

• قرص: 10 میلی گرم
• آمپول: 100 میلی گرم (ملح سدیم سوکسینات) و (ملح سدیم فسفات)
• انمای رتانسیون: 100 میلی گرم/ 60 میلی لیتر
• پماد چشمی: 1 درصد
• کرم موضعی: 1 درصد
• پماد موضعی: 1 درصد

موارد مصرف، روش و دوزاژ:

• التهاب شدید، نارسایی آدرنال

بالغین: 5 تا 30 میلی گرم از دارو به صورت خوراکی 2 تا 4 بار در روز مصرف می شود. در شرایط حاد ممکن است تا 80 میلی گرم به صورت خوراکی 4 بار در روز نیز مصرف گردد.

کودکان: 2 تا 8 میلی گرم/کیلوگرم وزن کودک به صورت خوراکی 3 تا 4 بار در روز مصرف می شود.

• شوک مقاوم به درمان

بالغین: 0.5 تا 2 گرم به صورت وریدی هر 2 تا 6 ساعت تجویز می گردد.

کودکان: 50 میلی گرم به صورت وریدی هر 4 ساعت تجویز می گردد.

• اختلالات آلرژیک چشم؛ بیماری های التهابی ملتحمه و قرنیه؛ صدمات به قرنیه؛ حساسیت چشم به اپی نفرین؛ روزاسه چشمی

بالغین و کودکان: یک لایه نازک حدود 1 تا 2 سانتی متر از پماد چشمی هیدروکورتیزون 3 تا 4 بار در روز روی ملتحمه گذاشته می شوئ و سپس با فروکش کردن علائم به تدریج دفعات مصرف کاهش می یابد.

• سوختگی های خفیف پوست، التهاب پوست به صورت درماتیت آتوپیک؛ درماتیت تماسی؛ درماتیت سبوره ای، مشکلات پوست اگزما؛ لوپوس اریتماتوز؛ پسوریازیس

بالغین: کرم یا پماد موضعی 1 درصد هیدروکورتیزون استات را می توان 1 تا 4 بار در روز روی پوست استفاده کرد.

کودکان: کرم یا پماد موضعی 1 درصد هیدروکورتیزون استات را می توان 1 تا 2 بار در روز روی پوست استفاده کرد.

• درمان کمکی در کولیت اولسراتیو یا التهاب کولون

بالغین: 100 میلی گرم به صورت انما هر شب به مدت 21 روز مصرف می شود. (انما در واقع محلول دارو است که از طریق مقعد وارد راست روده یا کولون می شود و التهابات کولون را بهبود می بخشد).

مکانیسم اثر:

• هیدروکورتیزون در بدن جایگزین هورمون آدرنال می شود و اثرات آن در بدن مانند گلوکورتیکوئید ها می باشد که مهمترین اثر آنها اثر ضدالتهابی است.

فارماکوکینتیک:

• نیمه عمر پلاسمایی دارو 80 تا 118 دقیقه است و نیمه عمر بیولوژیک دارو 8 تا 12 ساعت می باشد.
• هیدروکورتیزون بیش از 90 درصد به پروتئین های پلاسما متصل می گردد و متابولیسم دارو کبدی است.
• این دارو و متابولیت های غیرفعال آن از راه کلیه دفع می گردند.

نکات با اهمیت:

• درمان با هیدروکورتیزون تزریقی در دوز بالا تنها تا زمان پایدار شدن وضعیت بیمار باید ادامه یابد.
• درمان با هیدروکورتیزون تزریقی نباید بیشتر از 72 ساعت ادامه یابد.
• در بدن انسان روزانه 20 میلی گرم کورتیزول ترشح می شود. داروی هیدروکورتیزون ضعیف ترین دارو در دسته کورتون ها است و مانند همان مقدار هورمون طبیعی بدن اثر دارد.
• در موارد زیر می توان از کرم و پماد موضعی هیدروکورتیزون بدون تجویز پزشک استفاده نمود: رفع موقت خارش همراه با آزردگی خفیف پوستی، التهاب و راش ناشی از اگزما، گزش حشرات، تماس با گیاهان سمی و حساسیت زا، حساسیت پوستی با مواد شیمیایی یا جواهرات و مواد آرایشی، درماتیت سبوره، پسوریازیس و خارش دستگاه تناسلی خارجی
• در نوزادانی که برای درمان التهاب پوستی در ناحیه بستن کهنه از کرم و پماد موضعی هیدروکورتیزون استفاده می شود، نباید بعد از مالیدن دارو از کهنه های محکم که می چسبند یا شلوارهای پلاستیکی استفاده کرد زیرا این پوشش مانند پانسمان بسته عمل می کند و باعث جذب بیشتر دارو می گردد که می تواند منجر به ایجاد عوارض جانبی شود.

موارد منع مصرف:

• عفونت قارچی سیستمیک (بجز نارسایی آدرنال و فرم تزریقی دارو)
• حساسیت مفرط به دارو
• نوزادان نارس

موارد احتیاط:

• سکته قلبی
• زخم های گوارشی
• بیماری های کلیوی
• پرفشاری خون
• پوکی استخوان
• ترومبوآمبولی
• دیابت میلتوس
• تشنج
• سل
• سیروز کبدی
• میاستنی گراو
• اختلالات روانی
• بالا بودن چربی خون
• گلوکوم
• کاتاراکت

تداخلات دارویی:

• در صورت مصرف همزمان هیدروکورتیزون با آمفوترسین بی، کاربنی سیلین، پی پراسیلین، تی کارسیلین یا داروهای مدر بیمار دچار هیپوکالمی شدید می گردد.
• هیپوکالمی ایجاد شده توسط توسط این دارو خطر بروز مسمومیت با گلیکوزید های قلبی را افزایش می دهد.
• در طول درمان با هیدروکورتیزون نیاز به انسولین یا داروهای خوراکی کاهنده قند خون، افزایش می یابد.
• مصرف همزمان با فنی توئین، فنوباربیتال و ریفامپین باعث تحریک متابولیسم و کاهش تاثیر این دارو می گردد.
• مصرف همزمان با داروهای ضدبارداری خوراکی متابولیسم این دارو را متوقف می نماید.
• مصرف با کلسترامین جذب دارو را کاهش می دهد.

عوارض جانبی:

هر دارو به موازات ایجاد اثرات درمانی مورد نظر، ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه کلیه این عوارض در یک فرد مشاهده نمی شود ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید.

• CNS: احساس سرخوشی، بی خوابی، استرس، عصبی شدن، بی قراری
• CV: نارسایی احتقانی قلب، ادم یا احتباس مایعات در بدن، پرفشاری خون
• Derm: تاخیر در بهبود زخم، آکنه، بثورات جلدی
• EENT: کاتاراکت، گلوکوم
• GI: زخم گوارشی، افزایش اشتها
• Immune: سرکوب سیستم ایمنی، افزایش احتمال عفونت
• Metabolic: هیپوکالمی، احتباس سدیم، افزایش وزن، هیپرگلیسمی، پوکی استخوان، مهار رشد در کودکان
• Other: آتروفی عضلانی، ضعف عضلانی، پانکراتیت، سندرم قطع دارو

مصرف در بارداری و شیردهی:

• مطالعات کافی در زمینه مصرف هیدروکورتیوزن در بارداری وجود ندارد. اما شواهدی مبنی بر تراتوژن بودن کورتیکواستروئید ها وجود ندارد. با این حال منافع دارو باید در برابر ضررهای احتمالی آن سنجیده شود.
• عوارضی برای مصرف این دارو در دوران شیردهی ثابت نشده است. با این حال منافع دارو باید در برابر ضررهای احتمالی آن سنجیده شود.

توجهات پزشکی - پرستاری:

• وزن بیمار، فشارخون، قندخون و سطح سرمی الکترولیت ها را به طور مرتب کنترل نمائید.
• در دوزهای بالا و در مصرف طولانی مدت دارو در کودکان، سنجش رشد به طور موتب انجام شود.
• برای نتایج بهتر و عوارض کمتر دارو را به صورت تک دوز تجویز نمائید.
• انمای دارو نیز دارای اثرات سیستمیک است و در صورت مصرف بیش از 21 روز دوز آن باید به تدریج کاهش یابد. از تزریق زیرپوستی دارو خودداری کنید.
• جهت حل کردن ملح سدیم سوکسینات دارو به ازای هر 250 میلی گرم از هیدروکورتیزون 2 میلی لیتر آب مقطر باکتریواستاتیک افزوده و به آرامی تکان دهید.
• بعد از رقیق کردن محلول تزریقی باید آن را در طول 24 ساعت تجویز نمود.
• دوزهای بالا اغلب بیش از 48 ساعت تجویز نمی شوند.
• علائم اولیه نارسایی آدرنال عبارتند از: خستگی، ضعف عضلانی، درد مفاصل، تب، بی اشتهایی، تهوع، دیس پنه، سرگیجه، ضعف
• توجه داشته باشید که بیماران مسن و افرادی که سطح آلبومین سرمی پایینی دارند، نسبت به عوارض جانبی این دارو حساس ترند.

توجهات بیمار - خانواده:

• قرص هیدروکورتیزون را به همراه غذا میل نمائید تا عوارض گوارشی کاهش یابد.
• در صورت نیاز به انما، بهتر است بعد از اجابت مزاج انجام شود و انما حداقل یکساعت و در صورت امکان تمام طول شب در روده باقی بماند.
• دارو را مطابق دستور پزشک مصرف نمائید. از حذف یا دو برابر کردن دوزهای دارو به علت فراموش نمودن یکی از نوبت ها پرهیز نمایید.
• قطع ناگهانی دارو باعث نارسایی غده آدرنال می گردد. علائمی مانند بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، ضعف عمومی، پرفشاری خون، تنگی نفس و هیپوگلیسمی. در صورت بروز این علائم سریعا به پزشک اطلاع دهید زیرا این وضعیت می تواند حیات بیمار را به خطر بیندازد.
• در صورت مصرف طولانی مدت از این دارو سعی نمائید رژیم غذایی غنی از کلسیم، پتاسیم با سدیم و کربوهیدرات را محدود نمائید.
• این دارو اثرات سرکوب کنندگی سیستم ایمنی را دارد و علائم مربوط به بیماری های عفونی را مخفی می کند. بنابراین توصیه می شود در زول درمان از حضور در محل های شلوغ و تماس با افراد مبتلا به بیماری های عفونی پرهیز نمائید و علائم احتمالی عفونت را سریعا به پزشک اطلاع دهید.
• در صورت احساس درد شدید در شکم یا قیری شدن رنگ مدفوع فورا به پزشک مراجعه نمائید. همچنین علائمی مانند تورم غیرعادی، افزایش وزن، احساس خستگی، درد استخوان، خون مردگی، عدم بهبود زخم ها، اختلال بینایی یا تغییرات رفتاری را به پزشک اطلاع دهید.
• بدون دستور پزشک از مصرف پماد و یا کرم موضعی هیدروکورتیزون در کودکان زیر 2 سال یا کمتر اجتناب نمائید.
• در طول درمان بدون مشورت پزشک از مصرف هر واکسنی پرهیز نمائید.

شرایط نگهداری دارو:

• دارو را در دمای اتاق و به دور از نور نگهداری نمائید.